باج‌افزارها (Ransomware) یکی از خطرناک‌ترین و مخرب‌ترین انواع بدافزارها هستند که در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند. این نوع نرم‌افزارهای مخرب به‌طور خاص طراحی شده‌اند تا به سیستم‌های کامپیوتری نفوذ کرده و فایل‌ها یا داده‌های حساس را قفل کنند. سپس مجرمان سایبری باج‌افزارها برای بازگشایی این فایل‌ها از قربانیان درخواست پول می‌کنند. این موضوع به‌ویژه در دنیای امروز که وابستگی ما به اطلاعات دیجیتال به‌سرعت در حال افزایش است، تهدیدی جدی به‌حساب می‌آید.
حملات باج‌افزاری نه‌تنها بر روی افراد تأثیر می‌گذارد بلکه سازمان‌ها و کسب‌وکارها را نیز تحت فشار قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به خسارت‌های مالی و آسیب به شهرت آن‌ها شود. باج‌افزارها می‌توانند از طریق ایمیل‌های فیشینگ، دانلود نرم‌افزارهای آلوده و آسیب‌پذیری‌های موجود در سیستم‌ها وارد عمل شوند و به سرعت در سراسر شبکه‌ها گسترش یابند. آگاهی از باج‌افزارها و روش‌های پیشگیری از آن‌ها اهمیت بالایی دارد تا کاربران و سازمان‌ها بتوانند از خود در برابر این تهدیدات حفاظت کنند.
معروف ترین و مشهور ترین بدافزارها را بشناسید!
در ادامه به بررسی انواع باج‌افزارها، نحوه انتشار آن‌ها و راهکارهای پیشگیری و مقابله با این نوع بدافزار خواهیم پرداخت.
باج‌افزار چیست؟
باج‌افزار نوعی بدافزار است که به‌طور خاص برای قفل کردن یا رمزگذاری اطلاعات موجود در سیستم‌های کامپیوتری طراحی شده است. هنگامی که یک باج‌افزار به سیستم نفوذ می‌کند، فایل‌ها و داده‌های حساس قربانی را قفل کرده یا به‌طور غیرقابل دسترسی می‌کند و سپس از قربانی درخواست می‌کند تا مبلغی پولی به‌عنوان باج پرداخت کند تا دسترسی به این داده‌ها دوباره فراهم شود. این نوع حملات معمولاً به‌صورت ناگهانی و بدون هیچ‌گونه هشدار قبلی انجام می‌شوند و می‌توانند عواقب جدی برای افراد و سازمان‌ها به‌دنبال داشته باشند.
باج‌افزارها معمولاً از طریق ایمیل‌های فیشینگ، دانلود نرم‌افزارهای آلوده یا از طریق آسیب‌پذیری‌های موجود در سیستم‌ها و شبکه‌ها وارد عمل می‌شوند. آن‌ها می‌توانند به سرعت در سراسر یک شبکه گسترش یابند و به همین دلیل، مدیریت و کنترل آن‌ها برای کاربران و مدیران سیستم‌ها بسیار دشوار است. در برخی موارد، حملات باج‌افزاری می‌توانند به سطحی برسند که کل زیرساخت‌های یک سازمان را تحت تأثیر قرار دهند و به‌دنبال آن، هزینه‌های زیادی برای بازیابی اطلاعات و بهبود امنیت ایجاد شود.
تاریخچه باج‌افزارها به اوایل دهه 1980 میلادی بازمی‌گردد اما با افزایش استفاده از اینترنت و دیجیتالی شدن اطلاعات، این نوع بدافزار به‌سرعت رو به افزایش بوده است. در سال‌های اخیر، باج‌افزارها به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات سایبری تبدیل شده‌اند و سازمان‌های مختلف در سرتاسر جهان به‌طور مرتب با این نوع حملات مواجه می‌شوند. برای مقابله با باج‌افزارها آگاهی و آموزش کاربران در زمینه امنیت سایبری و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
انواع باج‌افزارها
باج‌افزارها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک دارای ویژگی‌ها و روش‌های عملکرد خاص خود هستند. در زیر به برخی از رایج‌ترین انواع باج‌افزارها اشاره می‌شود:
-
باج‌افزارهای رمزگذاری‌کننده
این نوع باج‌افزارها به فایل‌های کاربر دسترسی پیدا کرده و آن‌ها را با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده رمزگذاری می‌کنند. کاربر پس از قفل شدن فایل‌ها، پیامی دریافت می‌کند که از او خواسته می‌شود تا با پرداخت مبلغی پول، کلید رمزگشایی را دریافت کند.
-
باج‌افزارهای قفل‌کننده
برخلاف باج‌افزارهای رمزگذاری‌کننده، باج‌افزارهای قفل‌کننده به جای قفل کردن فایل‌ها، خود سیستم یا دستگاه را قفل می‌کنند. کاربر نمی‌تواند به سیستم خود دسترسی پیدا کند و برای بازگشایی آن باید مبلغی را پرداخت کند. یکی از نمونه‌های معروف این نوع باج‌افزار CryptoLocker است.
-
باج‌افزارهای Scareware
این نوع باج‌افزارها به‌جای قفل کردن سیستم با نمایش پیام‌های هشدار دروغین سعی می‌کنند کاربر را بترسانند تا مبلغی را برای خرید نرم‌افزارهای غیرضروری یا خدمات امنیتی پرداخت کند. این نوع باج‌افزارها به‌عنوان نرم‌افزارهای امنیتی جعلی عمل می‌کنند و به‌طور خاص برای کلاهبرداری طراحی شده‌اند.
-
باج‌افزارهای موبایلی
این نوع باج‌افزارها به‌طور خاص برای دستگاه‌های تلفن همراه طراحی شده‌اند و می‌توانند اطلاعات حساس کاربر را قفل کنند یا دسترسی به برنامه‌ها و فایل‌ها را محدود کنند. به‌عنوان مثال، باج‌افزار Android.lockdroid یکی از نمونه‌های معروف این نوع باج‌افزارها است که به کاربران اندروید حمله می‌کند.
نحوه انتشار باج‌افزارها
باج‌افزارها می‌توانند از طرق مختلفی به سیستم‌های کامپیوتری نفوذ کنند و به همین دلیل شناخت این روش‌ها برای پیشگیری از حملات بسیار اهمیت دارد. در زیر به برخی از روش‌های رایج انتشار باج‌افزارها اشاره می‌شود:
-
ایمیل‌های فیشینگ:
یکی از رایج‌ترین روش‌های انتشار باج‌افزارها، استفاده از ایمیل‌های فیشینگ است. هکرها با ارسال ایمیل‌های به ظاهر معتبر و حاوی پیوست‌های آلوده، کاربران را فریب می‌دهند تا فایل‌های آلوده را باز کنند. پس از باز کردن پیوست، باج‌افزار به سیستم کاربر وارد می‌شود و فعالیت مخرب خود را آغاز می‌کند.
حمله فیشینگ چیست و چگونه رخ می‌دهد؟
-
دانلود نرم‌افزارهای آلوده:
بسیاری از باج‌افزارها از طریق دانلود نرم‌افزارهای مشکوک یا از منابع غیرمعتبر منتشر می‌شوند. کاربر ممکن است به دنبال نرم‌افزار رایگانی باشد و آن را از وب‌سایت‌های نامعتبر دانلود کند. این نرم‌افزارها ممکن است حاوی باج‌افزار باشند و به محض نصب، به سیستم آسیب برسانند.
-
حملات به‌روز‌رسانی‌های نرم‌افزاری:
برخی باج‌افزارها از آسیب‌پذیری‌های موجود در نرم‌افزارها یا سیستم‌عامل‌ها بهره‌برداری می‌کنند. هکرها می‌توانند با ارسال به‌روز‌رسانی‌های جعلی یا ایجاد آسیب‌پذیری‌های جدید در نرم‌افزارهای محبوب به سیستم‌ها نفوذ کنند. این حملات به‌ویژه زمانی خطرناک هستند که کاربران به‌روز‌رسانی‌های نرم‌افزاری را نادیده بگیرند.
-
حملات شبکه‌ای و گسترش خودکار:
برخی باج‌افزارها از طریق شبکه‌ها منتشر می‌شوند و می‌توانند به‌طور خودکار به سیستم‌های دیگر منتقل شوند. این نوع حملات معمولاً به دنبال شناسایی آسیب‌پذیری‌های موجود در شبکه‌های کامپیوتری و استفاده از آن‌ها برای گسترش باج‌افزارها هستند. این نوع باج‌افزارها می‌توانند به سرعت در یک سازمان یا شبکه گسترش یابند و آسیب‌های جدی به بار آورند.
-
توسعه نرم‌افزارهای جعلی:
برخی از باج‌افزارها به‌عنوان نرم‌افزارهای قانونی یا ابزارهای کارآمد معرفی می‌شوند. کاربران ممکن است این نرم‌افزارها را از وب‌سایت‌های ناشناس دانلود کنند و بعداً متوجه شوند که این نرم‌افزارها حاوی باج‌افزار هستند و به سیستم آن‌ها آسیب می‌زنند.
معروف‌ترین حملات باج‌افزاری
این حمله در می ۲۰۱۷ رخ داد و یکی از بزرگ‌ترین حملات باج‌افزاری تاریخ بود. WannaCry با استفاده از آسیب‌پذیری‌های موجود در سیستم‌عامل ویندوز به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت و به بیش از ۲۰۰,۰۰۰ سیستم در ۱۵۰ کشور آسیب زد. این باج‌افزار فایل‌های کاربران را رمزگذاری کرده و از آن‌ها درخواست باج به میزان ۳۰۰ تا ۶۰۰ دلار می‌کرد. WannaCry تأثیرات عمیقی بر روی بیمارستان‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی داشت و به عنوان یک هشدار جدی نسبت به نیاز به بهروزرسانی نرم‌افزارها و تقویت امنیت سایبری شناخته شد.
-
Petya و NotPetya
این دو نوع باج‌افزار در سال ۲۰۱۷ به طور همزمان گسترش یافتند. NotPetya که به‌عنوان یک نسخه اصلاح‌شده از Petya شناخته می‌شود، ابتدا به عنوان یک حمله سایبری به سیستم‌های اوکراین آغاز شد و به سرعت به سایر کشورها منتقل شد. NotPetya به دلیل طراحی پیچیده‌اش، توانست به بسیاری از سیستم‌ها نفوذ کند و فایل‌های کاربران را رمزگذاری کند. این حمله تأثیرات قابل توجهی بر روی شرکت‌های بزرگ مانند Maersk و Merck داشت و برآورد می‌شود که خسارت مالی آن بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار بوده است!
-
RaaS
با افزایش محبوبیت باج‌افزارها، نوع جدیدی از حملات به نام “Ransomware as aService” یا RaaS به وجود آمد. در این مدل، مجرمان سایبری ابزارها و تکنیک‌های حمله را به دیگران ارائه می‌دهند و در عوض درصدی از باج‌های دریافتی را دریافت می‌کنند. این روش به تسهیل حملات برای افراد غیرماهر کمک کرده و به افزایش تعداد حملات باج‌افزاری کمک کرده است. RaaS نشان‌دهنده یک تغییر در رویکرد مجرمان سایبری به سمت جعل و آسان‌سازی حملات است.
-
REvil
این باج‌افزار از سال ۲۰۱۹ به عنوان یکی از معروف‌ترین و خطرناک‌ترین حملات باج‌افزاری شناخته می‌شود. REvil به‌خصوص به هدف قرار دادن شرکت‌های بزرگ و نفوذ به سیستم‌های آن‌ها با استفاده از روش‌های پیچیده شناخته می‌شود. این باج‌افزار می‌تواند علاوه بر رمزگذاری فایل‌ها، اطلاعات حساس را نیز سرقت کرده و به‌عنوان ابزاری برای فشار به شرکت‌ها استفاده شود.
جمع‌بندی…
باج‌افزارها به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات سایبری در دنیای امروز، تهدیدی جدی برای افراد و سازمان‌ها به شمار می‌روند. این نوع بدافزارها به‌طور خاص برای قفل کردن یا رمزگذاری داده‌ها طراحی شده‌اند و با درخواست پول از قربانیان برای بازگشایی اطلاعات، باعث خسارت‌های مالی و آسیب به شهرت می‌شوند. با توجه به روش‌های متنوع انتشار باج‌افزارها از جمله ایمیل‌های فیشینگ و آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری آگاهی از این تهدید و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای مقابله با آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بررسی انواع مختلف باج‌افزارها و معروف‌ترین حملات صورت گرفته در این حوزه نشان‌دهنده نیاز به تقویت امنیت سایبری و بهروزرسانی مداوم سیستم‌ها است. سازمان‌ها و کاربران باید با آموزش و آگاهی از روش‌های پیشگیری و مقابله با باج‌افزارها، اقداماتی را برای حفاظت از داده‌های خود انجام دهند و از تهدیدات سایبری جلوگیری کنند.
