حمله مرد میانی (Man-in-the-Middle یا به اختصار MITM) یکی از حملات سایبری خطرناک است که در آن مهاجم می‌تواند ارتباط بین دو طرف را شنود کند یا داده‌ها را تغییر دهد بدون اینکه طرفین از این دخالت باخبر شوند. این نوع حملات به‌ویژه در شبکه‌های ناامن مانند وای‌فای عمومی رخ می‌دهند و می‌توانند اطلاعات حساس مانند رمزهای عبور، اطلاعات مالی و پیام‌های شخصی را به خطر بیندازند.

در این مقاله به معرفی این حمله، نحوه عملکرد آن، اهداف مهاجمان و روش‌های مقابله با آن خواهیم پرداخت.

 حمله مرد میانی چیست؟

حمله مرد میانی (MITM) نوعی حمله سایبری است که در آن مهاجم بین دو طرف در حال ارتباط، قرار گرفته و به‌صورت مخفیانه داده‌های تبادل شده را رهگیری یا تغییر می‌دهد. مهاجم می‌تواند ارتباط بین یک کاربر و یک وب‌سایت یا برنامه را قطع کرده و خود را به‌عنوان یکی از طرفین معرفی کند بدون اینکه کاربر متوجه دخالت او شود.

به‌عنوان مثال، مهاجم ممکن است یک وب‌سایت جعلی شبیه به وب‌سایت بانکی ایجاد کرده و کاربر را فریب دهد تا اطلاعات ورود خود را در آن وارد کند. در این حالت، مهاجم می‌تواند اطلاعات حساس مانند نام کاربری، رمز عبور و شماره کارت‌های اعتباری را سرقت کند. به‌علاوه در مواردی که مهاجم موفق به استراق سمع مکالمات خصوصی شود، ممکن است به اسرار تجاری یا اطلاعات ارزشمند دیگری دسترسی پیدا کند.

یکی از ویژگی‌های کلیدی حملات MITM این است که قربانیان معمولاً هیچ‌گونه آگاهی از این نفوذ ندارند. آن‌ها ممکن است به تبادل اطلاعات از طریق ایمیل، پیام کوتاه یا تماس ویدیویی بپردازند، در حالی که مهاجم تمام این ارتباطات را مشاهده و تحلیل می‌کند. هدف اصلی مهاجمان اغلب سرقت اطلاعات حساس و مهم مانند اطلاعات مالی یا ورود به سیستم است.

 انواع حملات مرد میانی

حملات مرد میانی (MITM) انواع مختلفی دارند و مهاجمان از روش‌های متنوعی برای نفوذ و دسترسی به اطلاعات حساس استفاده می‌کنند. در ادامه به بررسی چند نوع متداول از این حملات می‌پردازیم:

1. حمله ایمیل‌ربایی

در این حمله مهاجم به حساب ایمیل کاربر دسترسی پیدا کرده و مکالمات ایمیل را به‌صورت مخفیانه مشاهده می‌کند. این نوع حمله معمولاً به‌منظور سرقت اطلاعات حساس یا تغییر در مکاتبات مالی انجام می‌شود. مهاجم ممکن است ایمیل‌ها را رهگیری کند و به جای کاربر واقعی با افراد دیگر ارتباط برقرار نماید.

2. شنود Wi-Fi

یکی از رایج‌ترین انواع حملات MITM در شبکه‌های Wi-Fi عمومی رخ می‌دهد. مهاجم با ایجاد یک شبکه وای‌فای جعلی یا هات‌اسپات، کاربر را به اتصال به آن وادار می‌کند. به‌طور مثال، شبکه‌ای با نام شبکه وای‌فای مجانی ایجاد می‌شود و کاربران بدون هیچ‌گونه هشداری به آن متصل می‌شوند. در این حالت، مهاجم می‌تواند تمامی داده‌های تبادل شده مانند اطلاعات ورود به سیستم و پیام‌ها را به‌راحتی شنود کند.

3. جعل DNS

این حمله زمانی رخ می‌دهد که مهاجم سرور DNS را جعل کرده و کاربر را به یک وب‌سایت جعلی هدایت می‌کند. وب‌سایت جعلی ممکن است به‌گونه‌ای طراحی شود که دقیقاً مانند سایت اصلی به‌نظر برسد. وقتی کاربر اطلاعات ورود خود را در این وب‌سایت وارد می‌کند مهاجم به آن دسترسی پیدا می‌کند. جعل DNS می‌تواند منجر به سرقت اطلاعات ورود به حساب‌های مالی و شبکه‌های اجتماعی شود.

4. جعل IP

در این نوع حملات مهاجم آدرس IP یک سیستم مجاز را جعل می‌کند و به‌طور غیرقانونی به شبکه دسترسی پیدا می‌کند. در این سناریو، سیستم‌ها تصور می‌کنند که با یکدیگر در حال ارتباط هستند اما در واقع مهاجم در میان این ارتباط قرار گرفته و داده‌ها را رهگیری یا تغییر می‌دهد. این نوع حمله معمولاً در شبکه‌های شرکتی رخ می‌دهد و می‌تواند باعث به خطر افتادن اطلاعات سازمانی شود.

 ۵. SSL Stripping

SSL یک پروتکل رمزگذاری است که برای حفاظت از ارتباطات در وب‌سایت‌های امن (با پیشوند HTTPS) استفاده می‌شود. در حمله SSL Stripping مهاجم اتصال کاربر به یک وب‌سایت امن را رهگیری کرده و آن را به یک نسخه غیرامن (HTTP) تبدیل می‌کند. در این حالت، مهاجم می‌تواند داده‌های تبادل شده را به‌راحتی مشاهده یا تغییر دهد.

 ۶. حمله Man-in-the-Browser

مهاجم از آسیب‌پذیری‌های مرورگر وب استفاده کرده و بدافزاری را روی سیستم قربانی نصب می‌کند. این بدافزار می‌تواند داده‌های ورود به سیستم کاربر را سرقت کند یا حتی تراکنش‌های بانکی را دستکاری کرده و آن‌ها را تغییر دهد.

 حمله MITM چگونه کار می‌کند؟

حمله مرد میانی یکی از روش‌های پیچیده‌ای است که هکرها برای نفوذ به ارتباطات دیجیتالی و سرقت اطلاعات استفاده می‌کنند. این نوع حمله با قرار دادن مهاجم بین دو طرف در حال ارتباط (مثل کاربر و یک وب‌سایت یا کاربر و سرور) بدون اطلاع آن‌ها رخ می‌دهد. در این شرایط مهاجم می‌تواند تمام داده‌های تبادل شده بین دو طرف را رهگیری و حتی تغییر دهد. برای درک بهتر نحوه کارکرد این حمله، مراحل زیر توضیح می‌دهند که چطور یک حمله مرد میانی اجرا می‌شود:

 ۱. رهگیری ارتباطات

اولین مرحله در حمله مرد میانی، ایجاد دسترسی به داده‌های رد و بدل شده است. مهاجم معمولاً از یک شبکه غیرایمن (مثل یک شبکه Wi-Fi عمومی) برای دسترسی به اطلاعات کاربران استفاده می‌کند. او از این طریق به جریان داده‌ها دسترسی پیدا کرده و به مکالمات، اطلاعات ورود، و سایر داده‌های حساس کاربران دست می‌یابد. برای مثال، مهاجم ممکن است با استفاده از یک شبکه Wi-Fi جعلی، کاربران را به شبکه خود متصل کند و تمامی اطلاعات عبوری را شنود کند.

 ۲. جعل هویت

پس از رهگیری ارتباطات، مهاجم می‌تواند هویت یکی از طرفین را جعل کند. این به معنای این است که مهاجم می‌تواند به‌جای کاربر، با سرور اصلی ارتباط برقرار کند یا به‌جای سرور با کاربر ارتباط برقرار نماید. در این حالت مهاجم نه تنها داده‌ها را رهگیری می‌کند بلکه می‌تواند پیام‌ها را تغییر داده و به گونه‌ای رفتار کند که هر دو طرف متوجه حضور او نشوند.

 ۳. دستکاری داده‌ها

یکی از اهداف اصلی حمله مرد میانی، تغییر اطلاعات و داده‌های در حال تبادل است. مهاجم می‌تواند اطلاعاتی که بین کاربر و سرور رد و بدل می‌شود را تغییر دهد. این موضوع می‌تواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد، به‌ویژه زمانی که کاربر در حال انجام تراکنش مالی یا ورود به حساب کاربری حساس خود است. برای مثال، مهاجم می‌تواند اطلاعات مالی را تغییر دهد و به جای مقصد اصلی آن را به حساب دیگری منتقل کند.

 ۴. مخفی ماندن از دید قربانیان

یکی از ویژگی‌های متمایز حملات MITM این است که به‌گونه‌ای انجام می‌شود که قربانیان معمولاً از حضور مهاجم بی‌اطلاع می‌مانند. هکرها با استفاده از تکنیک‌های پیچیده و شبکه‌های جعلی، بدون اینکه کاربران متوجه شوند، در جریان ارتباطات آن‌ها قرار می‌گیرند و داده‌ها را به‌طور نامحسوس تغییر یا سرقت می‌کنند.

 چگونه می‌توان از حملات مرد میانی جلوگیری کرد؟

برای محافظت در برابر حملات مرد میانی رعایت نکات امنیتی حیاتی است تا مهاجمان نتوانند به ارتباطات شما نفوذ کنند. در زیر، چندین روش مؤثر برای جلوگیری از این نوع حملات معرفی شده است:

• استفاده از VPN

شبکه خصوصی مجازی (VPN) ابزار قدرتمندی برای محافظت از داده‌های شما است. VPN‌ها ترافیک اینترنتی شما را رمزگذاری می‌کنند به طوری که حتی اگر مهاجم به شبکه دسترسی پیدا کند نمی‌تواند داده‌های شما را بخواند. استفاده از VPN به ویژه در شبکه‌های عمومی یا Wi-Fi های غیر ایمن توصیه می‌شود.

• به‌روزرسانی و ایمن‌سازی Wi-Fi

یکی از نقاط ضعف اصلی در برابر حملات مرد میانی روترهای Wi-Fi خانگی است. به‌روزرسانی دوره‌ای میان‌افزار روتر و تنظیم آن به قوی‌ترین استاندارد امنیتی (مثل WPA3) می‌تواند از نفوذ هکرها جلوگیری کند. همچنین تغییر رمز عبور پیش‌فرض روتر بسیار اهمیت دارد.

• فعال‌سازی رمزگذاری end-to-end

برای ارتباطات امن‌تر، استفاده از ابزارهایی که رمزگذاری end-to-end (E2E) را فعال می‌کنند، مانند واتس‌اپ یا سیگنال، ضروری است. این نوع رمزگذاری تضمین می‌کند که تنها فرستنده و گیرنده می‌توانند محتوای پیام‌ها را بخوانند و مهاجمان حتی در صورت دسترسی به داده‌ها، قادر به رمزگشایی آن‌ها نخواهند بود.

• استفاده از احراز هویت چندعاملی (MFA)

با فعال‌سازی احراز هویت چندعاملی، امنیت حساب‌های آنلاین خود را افزایش دهید. این روش با اضافه کردن یک لایه محافظتی دیگر (مثل ارسال کد به تلفن همراه یا استفاده از برنامه‌های احراز هویت) امکان نفوذ هکرها را به میزان زیادی کاهش می‌دهد.

• استفاده از وب‌سایت‌های امن (HTTPS)

همواره از وب‌سایت‌هایی که از پروتکل HTTPS استفاده می‌کنند بازدید کنید. این پروتکل، ارتباط بین مرورگر شما و وب‌سایت را رمزگذاری می‌کند و مانع از دسترسی هکرها به اطلاعات شما می‌شود. نماد قفل در نوار آدرس مرورگر، نشان‌دهنده امن بودن وب‌سایت است.

• به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها و آنتی‌ویروس‌ها

نرم‌افزارهای امنیتی و سیستم‌عامل خود را به‌طور منظم به‌روزرسانی کنید تا آخرین وصله‌های امنیتی نصب شوند. این کار باعث می‌شود که سیستم شما در برابر آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده، ایمن بماند و از نفوذ هکرها جلوگیری شود.

• بکارگیری کردن گذرواژه‌های قوی

گذرواژه‌های ضعیف به‌راحتی توسط هکرها قابل کشف هستند. استفاده از گذرواژه‌های قوی، ترکیبی از حروف، اعداد و نمادها، همراه با ابزارهای مدیریت گذرواژه، امنیت حساب‌های شما را افزایش می‌دهد.

• اتخاذ رویکرد Zero Trust

در مدل امنیتی Zero Trust هیچ منبعی به‌صورت پیش‌فرض اعتماد نمی‌شود. این مدل از تأیید مداوم کاربران و دستگاه‌ها اطمینان حاصل می‌کند که فقط کاربران مجاز به سیستم‌ها دسترسی دارند، حتی در داخل شبکه‌های سازمانی.

جمع بندی…

حملات مرد میانی (MITM) یکی از مهم‌ترین تهدیدات امنیتی در دنیای دیجیتال هستند که می‌توانند به‌صورت نامحسوس ارتباطات کاربران را شنود کرده یا تغییر دهند. این نوع حملات به‌ویژه در شبکه‌های ناامن مانند وای‌فای عمومی شایع هستند و می‌توانند اطلاعات حساس مانند رمزهای عبور، داده‌های مالی و حتی مکاتبات خصوصی را به خطر بیندازند.

با این حال روش‌های موثری نیز برای مقابله با این حملات وجود دارد. استفاده استفاده از وب‌سایت‌های امن (دارای HTTPS) از جمله اقدامات کلیدی برای جلوگیری از نفوذ مهاجمان است که همه آنها را در این مقاله برسی کردیم.