سرور یک سیستم کامپیوتری است که برای ارائه خدمات، منابع یا داده‌ها به دیگر سیستم‌ها و کاربران در شبکه طراحی شده است. برخلاف کامپیوترهای شخصی که برای استفاده فردی و انجام وظایف روزمره مانند وبگردی، پردازش اسناد و برنامه‌های کاربردی طراحی می‌شوند، سرورها به منظور انجام وظایف خاصی مانند میزبانی وب‌سایت‌ها، ذخیره‌سازی داده‌ها یا مدیریت ایمیل‌ها طراحی شده‌اند. تفاوت اصلی سرور با کامپیوترهای شخصی در توان پردازشی، ذخیره‌سازی بیشتر، قابلیت دسترسی هم‌زمان کاربران متعدد و پایداری بالاتر برای عملکرد در محیط‌های 24 ساعته است. سرورها معمولاً به‌طور مداوم روشن هستند و توانایی انجام وظایف پیچیده‌تر و مدیریت حجم بیشتری از داده‌ها را دارند.

انواع مختلف سرورها

1. سرورهای اختصاصی

سرورهای اختصاصی، همان‌طور که از نامشان پیداست، به یک کاربر یا سازمان اختصاص دارند و تمام منابع سیستم مانند پردازنده، حافظه و فضای ذخیره‌سازی برای استفاده انحصاری یک مشتری در نظر گرفته می‌شود. این نوع سرورها معمولاً برای کسب‌وکارهایی با نیازهای خاص یا حجم بالای ترافیک طراحی می‌شوند و می‌توانند عملکرد بسیار بالا و کنترل بیشتری را فراهم کنند. سرورهای اختصاصی معمولاً در مراکز داده یا دیتاسنترها قرار دارند و توسط سرویس‌دهندگان مختلف مدیریت می‌شوند.

مزایا و معایب سرورهای اختصاصی

مزایا: عملکرد بالا، کنترل کامل بر سیستم، امنیت بیشتر

معایب: هزینه بالا، نیاز به مدیریت تخصصی، نیاز به منابع فنی برای نگهداری

2. سرورهای مجازی (VPS)

سرورهای مجازی (Virtual Private Servers یا VPS) نوعی سرور است که از طریق مجازی‌سازی، یک سرور فیزیکی را به چند بخش مجزا تقسیم می‌کند. هر بخش به‌طور مستقل عمل می‌کند و ویژگی‌هایی مشابه یک سرور اختصاصی دارد، اما به‌طور کلی منابع آن به اشتراک گذاشته می‌شود. VPS گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای کسب‌وکارهایی است که نیاز به کنترل بیشتر از سرورهای مشترک دارند اما قادر به پرداخت هزینه‌های سرور اختصاصی نیستند.

مزایا و معایب سرورهای مجازی (VPS)

مزایا: هزینه کمتر نسبت به سرور اختصاصی، کنترل بیشتر نسبت به سرورهای مشترک، انعطاف‌پذیری

معایب: اشتراک منابع با دیگران، ممکن است در زمان‌های پیک دچار کاهش عملکرد شود

3. سرورهای ابری

سرورهای ابری (Cloud Servers) سرورهایی هستند که در زیرساخت‌های ابری مانند Amazon Web Services (AWS) یا Microsoft Azure قرار دارند و از منابع متعدد سرورهای فیزیکی در مراکز داده مختلف استفاده می‌کنند. کاربران می‌توانند منابع محاسباتی، ذخیره‌سازی و پهنای باند را به‌طور دینامیک و مطابق با نیاز خود انتخاب کنند. سرورهای ابری به‌طور معمول در برابر خرابی‌ها مقاوم هستند و می‌توانند به‌صورت انعطاف‌پذیر مقیاس‌پذیر باشند.

مزایا و معایب سرورهای ابری

مزایا: مقیاس‌پذیری بالا، پرداخت بر اساس استفاده، قابلیت دسترسی بالا

معایب: وابستگی به اینترنت، هزینه متغیر بسته به استفاده

4. سرورهای مشترک

در سرورهای مشترک (Shared Hosting) چندین وب‌سایت مختلف منابع یک سرور را به اشتراک می‌گذارند. این نوع سرورها معمولاً برای سایت‌های کوچک یا کسب‌وکارهای نوپا که به منابع کمتری نیاز دارند مناسب هستند. با توجه به اشتراک منابع، هزینه استفاده از این نوع سرورها بسیار پایین‌تر از سرورهای اختصاصی است.

مزایا و معایب سرورهای مشترک

مزایا: هزینه کم، مناسب برای سایت‌های کوچک و تازه تأسیس، آسان برای استفاده

معایب: اشتراک منابع با دیگر کاربران، محدودیت در عملکرد و مقیاس‌پذیری

5. سرورهای وب

سرورهای وب برای میزبانی وب‌سایت‌ها و برنامه‌های تحت وب طراحی شده‌اند. این سرورها به‌طور خاص برای مدیریت درخواست‌های HTTP و HTTPS از مرورگرهای وب طراحی شده و معمولاً از نرم‌افزارهایی مانند Apache، Nginx یا IIS برای مدیریت درخواست‌ها استفاده می‌کنند. این سرورها می‌توانند در انواع مختلف (اشتراکی، اختصاصی یا ابری) به‌کار گرفته شوند.

مزایا و معایب سرورهای وب

مزایا: مخصوص میزبانی وب، مدیریت ساده، مقیاس‌پذیری

معایب: محدودیت در سایر کاربردها، امنیت نسبت به نوع استفاده

دسته‌بندی سرورها بر اساس کاربرد

1. سرور DNS (Domain Name System)

سرور DNS برای ترجمه نام دامنه به آدرس‌های IP استفاده می‌شود. این سرور وظیفه دارد که درخواست‌های مربوط به نام دامنه‌ها را دریافت کرده و آن‌ها را به آدرس‌های IP مناسب تبدیل کند تا کاربران بتوانند به وب‌سایت‌ها دسترسی پیدا کنند. سرورهای DNS یکی از مهم‌ترین اجزاء زیرساخت اینترنت هستند که به ارتباطات آنلاین بدون نیاز به حفظ آدرس‌های IP پیچیده کمک می‌کنند.

2. سرور DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol)

سرور DHCP به طور خودکار به دستگاه‌های متصل به شبکه، آدرس‌های IP اختصاص می‌دهد. این فرآیند به مدیران شبکه این امکان را می‌دهد که به راحتی آدرس‌دهی را مدیریت کرده و نیازی به تنظیم دستی آدرس‌های IP برای هر دستگاه نباشد. سرور DHCP معمولاً در شبکه‌های بزرگ برای تسهیل ارتباطات بین دستگاه‌ها استفاده می‌شود.

3. سرور Web (وب)

سرور وب به میزبانی و پشتیبانی از وب‌سایت‌ها و برنامه‌های تحت وب اختصاص دارد. این سرورها درخواست‌های HTTP یا HTTPS کاربران را دریافت کرده و به آن‌ها پاسخ می‌دهند. وب‌سایت‌ها و برنامه‌های مختلف روی این سرورها اجرا می‌شوند و سرورهای وب می‌توانند از نرم‌افزارهایی مثل Apache، Nginx یا IIS برای مدیریت و ارائه محتوا به کاربران استفاده کنند.

4. سرور Active Directory

سرور Active Directory (AD) وظیفه مدیریت و نگهداری داده‌های کاربران، گروه‌ها و دیگر منابع شبکه را در سازمان‌ها بر عهده دارد. این سرور معمولاً در شبکه‌های ویندوزی برای مدیریت هویت و دسترسی به منابع مختلف مانند فایل‌ها، پرینترها و سرویس‌ها استفاده می‌شود. با استفاده از AD مدیران شبکه می‌توانند کنترل دقیقی بر دسترسی کاربران به منابع شبکه داشته باشند.

سرویس اکتیو دایکتوری چیست؟ برسی ساختار و ویژگی‌های Active Directory

5. سرور FTP (File Transfer Protocol)

سرور FTP برای انتقال فایل‌ها بین سیستم‌های مختلف از طریق شبکه طراحی شده است. این سرورها به کاربران اجازه می‌دهند که فایل‌ها را از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر منتقل کنند و برای ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها در بسیاری از سازمان‌ها و کسب‌وکارها استفاده می‌شوند. سرورهای FTP معمولاً از پروتکل‌های امن مانند FTPS برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز استفاده می‌کنند.

6. سرور ایمیل

سرور ایمیل به ارسال، دریافت و ذخیره پیام‌های الکترونیکی در شبکه‌های مختلف کمک می‌کند. این سرورها معمولاً از پروتکل‌های ایمیل مانند SMTP، IMAP و POP3 برای ارتباط بین کلاینت‌ها و سرور استفاده می‌کنند. سرور ایمیل ممکن است برای میزبانی ایمیل‌های داخلی سازمان‌ها و یا برای ارائه سرویس‌های ایمیل عمومی مورد استفاده قرار گیرد.

7. سرور دیتابیس

سرور دیتابیس به میزبانی و مدیریت داده‌های ساخت‌یافته و پایگاه‌های داده اختصاص دارد. این سرورها می‌توانند از سیستم‌های مدیریت پایگاه داده مانند MySQL، PostgreSQL یا Microsoft SQL Server برای ذخیره‌سازی و پردازش داده‌ها استفاده کنند. سرورهای دیتابیس در کاربردهای مختلف از جمله تجارت الکترونیک، نرم‌افزارهای حسابداری و بسیاری از برنامه‌های تجاری استفاده می‌شوند.

چگونه امنیت سرور را تامین کنیم؟

• استفاده از فایروال

فایروال یک لایه دفاعی مهم برای سرور است که ترافیک ورودی و خروجی را کنترل می‌کند. با استفاده از فایروال می‌توان محدودیت‌هایی برای دسترسی به پورت‌ها و پروتکل‌های مختلف ایجاد کرد، بدین ترتیب دسترسی غیرمجاز به سرور کاهش می‌یابد و تنها درخواست‌های معتبر مجاز به ورود خواهند بود.

• به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها

یکی از راه‌های موثر برای حفظ امنیت سرور، به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارهای سیستم عامل و اپلیکیشن‌ها است. با نصب پچ‌ها و بروزرسانی‌های امنیتی، آسیب‌پذیری‌ها و باگ‌هایی که می‌توانند توسط مهاجمین مورد سوء استفاده قرار گیرند، اصلاح می‌شود.

• استفاده از رمزنگاری داده‌ها

رمزنگاری داده‌ها به محافظت از اطلاعات حساس کمک می‌کند. در سرورها باید از پروتکل‌های رمزنگاری مانند SSL/TLS برای محافظت از داده‌های در حال انتقال و از الگوریتم‌های رمزنگاری برای ذخیره‌سازی امن داده‌ها استفاده کرد تا از دسترسی غیرمجاز جلوگیری شود.

• کنترل دسترسی و احراز هویت

باید از مکانیزم‌های احراز هویت چند عاملی (MFA) برای دسترسی به سرور استفاده کرد. همچنین ایجاد سیاست‌های Principle of Least Privilege به جلوگیری از دسترسی کاربران غیرمجاز و محدود کردن سطح دسترسی افراد کمک می‌کند.

اصل کمترین امتیاز (POLP) یا Principle of Least Privilege چیست؟

• پیکربندی امنیتی مناسب

تنظیمات امنیتی صحیح بر روی سیستم‌عامل و اپلیکیشن‌ها می‌تواند بسیاری از خطرات امنیتی را کاهش دهد. این شامل تنظیمات صحیح مجوزها، غیرفعال کردن سرویس‌ها و پورت‌های غیرضروری و استفاده از ابزارهای مدیریت امنیتی برای پایش و محافظت از سرور است.

• پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها

ایجاد نسخه‌های پشتیبان از داده‌ها و اطلاعات مهم سرور، به ویژه در صورت حملات یا نقص‌های سخت‌افزاری، امری حیاتی است. پشتیبان‌گیری منظم اطمینان حاصل می‌کند که در صورت بروز مشکلات، بتوان داده‌ها را بازیابی کرده و از از دست رفتن اطلاعات جلوگیری کرد.

• مانیتورینگ و لاگ‌برداری

مانیتورینگ مستمر سرور و بررسی لاگ‌ها برای شناسایی هرگونه فعالیت مشکوک یکی از بهترین روش‌های پیشگیری از حملات است. با استفاده از ابزارهای مانیتورینگ می‌توان به سرعت به تهدیدات احتمالی واکنش نشان داد و از وقوع آسیب‌دیدگی جلوگیری کرد.

• استفاده از نرم‌افزارهای ضد ویروس و ضد بدافزار

نصب و استفاده از نرم‌افزارهای ضد ویروس و ضد بدافزار برای شناسایی و حذف تهدیدات بالقوه بر روی سرور ضروری است. این نرم‌افزارها می‌توانند از اجرای برنامه‌های مخرب و آلوده جلوگیری کرده و از سیستم در برابر تهدیدات محافظت کنند.

سیستم عامل سرور

سیستم عامل سرور به نرم‌افزاری اطلاق می‌شود که بر روی سرورها نصب می‌شود تا منابع سیستم را مدیریت کرده و خدمات مختلفی را به کاربران و دیگر دستگاه‌ها ارائه دهد. دو سیستم عامل رایج در سرور‌ها ویندوز سرور و لینوکس سرور هستند. ویندوز سرور، که توسعه یافته توسط شرکت مایکروسافت است، به دلیل رابط کاربری ساده، پشتیبانی قوی و سازگاری با بسیاری از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های تجاری شناخته شده است. از سوی دیگر، لینوکس سرور، یک سیستم عامل متن‌باز است که به دلیل امنیت بالا، پایداری و هزینه پایین برای استفاده در محیط‌های سروری بسیار محبوب است.

در انتخاب بین ویندوز سرور و لینوکس سرور، عواملی مانند نیاز به پشتیبانی از نرم‌افزار خاص، امنیت، هزینه‌ها و راحتی مدیریت تأثیرگذار هستند. برای آشنایی کامل با هرکدام از این سیستم‌عامل‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد آنها، می‌توانید بر روی لینک زیر کلیک کنید.

ویندوز سرور در برابر لینوکس سرور! مقایسه Linux Server  و Windows Server آیا این مقایسه درست است؟

جمع‌بندی…

سرورها به‌عنوان ستون اصلی زیرساخت شبکه‌های مدرن، نقش حیاتی در ارائه خدمات و مدیریت منابع ایفا می‌کنند. از سرورهای اختصاصی و مجازی گرفته تا سرورهای ابری، وب، ایمیل و دیتابیس، هر کدام برای اهداف خاصی طراحی شده‌اند تا نیازهای کاربران را برآورده کنند. با توجه به اهمیت امنیت سرور، اقداماتی مانند استفاده از فایروال، رمزنگاری داده‌ها، کنترل دسترسی و به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها برای حفاظت از اطلاعات ضروری است.