PRTG Network Monitor یک نرم‌افزار قدرتمند و کاربرپسند برای مانیتورینگ شبکه و زیرساخت‌های IT است که توسط شرکت Paessler توسعه یافته است. این ابزار کمک می‌کند تا عملکرد سرورها، دستگاه‌های شبکه، پهنای باند، ترافیک داده‌ها و بسیاری از منابع حیاتی سیستم به‌صورت لحظه‌ای بررسی و کنترل شوند. رابط گرافیکی ساده، نصب سریع و هشداردهی هوشمند، PRTG را به یکی از انتخاب‌های محبوب در بین مدیران شبکه و متخصصان فناوری اطلاعات تبدیل کرده است.

PRTG چیست؟

PRTG Network Monitor نرم‌افزاری حرفه‌ای برای مانیتورینگ متمرکز شبکه، سرورها و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات است که توسط شرکت آلمانی Paessler توسعه داده شده است. این ابزار با استفاده از سنسورهای متنوع، وضعیت و عملکرد دستگاه‌ها، سرویس‌ها، ترافیک شبکه، منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزارهای سازمانی را به‌صورت لحظه‌ای پایش می‌کند. انعطاف‌ بالا، نصب آسان، رابط کاربری گرافیکی‌ و پشتیبانی از پروتکل‌هایی مثل SNMP، WMI، Ping، HTTP، NetFlow و غیره، از PRTG یک ابزار همه‌کاره ساخته است.

هدف اصلی PRTG ارائه دید کامل و شفاف از سلامت و کارایی شبکه است تا مدیران IT بتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن مشکلات را شناسایی و برطرف کنند. این نرم‌افزار در نسخه رایگان تا 100 سنسور را پشتیبانی می‌کند و برای سازمان‌های کوچک و متوسط، انتخابی مقرون‌به‌صرفه و بسیار کاربردی است. همچنین با امکانات پیشرفته اعلان (Notifications) و گزارش‌گیری خودکار، تضمین می‌کند که هیچ مشکلی از چشم مدیر شبکه پنهان نماند.

PRTG چگونه کار می‌کند؟

1. شناسایی خودکار دستگاه‌ها (Auto Discovery):

پس از نصب اولیه PRTG می‌تواند به‌صورت خودکار شبکه را جستجو کند و دستگاه‌های متصل مانند سرورها، روترها، سویچ‌ها و کامپیوترها را شناسایی کند. این فرآیند کمک می‌کند تا سنسورهای مناسب به‌صورت خودکار برای پایش منابع مختلف ایجاد شوند.

2. استفاده از سنسورها برای مانیتورینگ:

PRTG بر پایه چیزی به نام سنسور (Sensor) کار می‌کند. هر سنسور یک وظیفه خاص دارد؛ مثلاً بررسی پینگ یک دستگاه، میزان فضای دیسک، یا سرعت ترافیک روی یک پورت. هر دستگاه مانیتور شده می‌تواند ده‌ها سنسور داشته باشد تا تمام جزئیات مهم آن زیر نظر گرفته شود.

3. جمع‌آوری اطلاعات با پروتکل‌های مختلف:

PRTG برای جمع‌آوری داده‌ها از پروتکل‌های متعددی پشتیبانی می‌کند مثل SNMP (برای مدیریت دستگاه‌ها)، WMI (برای مانیتورینگ ویندوز)، NetFlow و sFlow (برای تحلیل ترافیک شبکه) و API، SSH، HTTP برای سایر منابع. این پروتکل‌ها اطلاعات را در بازه‌های زمانی مشخص جمع‌آوری می‌کنند.

4. تحلیل و نمایش داده‌ها در داشبورد:

اطلاعات جمع‌آوری‌شده در داشبورد تحت وب یا اپلیکیشن PRTG به‌صورت گرافیکی، عددی و نموداری نمایش داده می‌شوند. داشبوردها قابل سفارشی‌سازی هستند و به مدیران شبکه اجازه می‌دهند تا وضعیت لحظه‌ای منابع را در یک نگاه بررسی کنند.

5. هشداردهی (Notifications) در زمان بروز مشکل:

اگر یکی از سنسورها شرایط غیرعادی تشخیص دهد (مثلاً افت شدید پهنای باند یا قطعی سرور)، سیستم هشدارهای خودکار از طریق ایمیل، پیامک، یا اعلان اپلیکیشن ارسال می‌کند. حتی می‌توان اسکریپت‌هایی تعریف کرد که در زمان رخداد خاص اجرا شوند (مثل ریستارت سرویسی خاص).

6. گزارش‌گیری و مستندسازی:

علاوه‌ بر نظارت لحظه‌ای PRTG امکان تولید گزارش‌های دوره‌ای از وضعیت منابع،‌ خطاهای رخ‌داده و آمار مصرف را فراهم می‌کند. این گزارش‌ها می‌توانند در قالب PDF، HTML یا فایل‌های صادراتی در اختیار مدیران قرار بگیرند و برای تحلیل، مقایسه یا ارائه استفاده شوند.

انواع سنسور در PRTG و نحوه کارکرد آن‌ها

• سنسور Ping

ساده‌ترین و پرکاربردترین سنسور در PRTG سنسور Ping است. این سنسور وظیفه بررسی در دسترس بودن (Availability) و زمان پاسخ‌دهی (Latency) دستگاه یا سرور را دارد. اگر دستگاه از طریق پینگ پاسخ‌گو نباشد، می‌تواند بلافاصله هشدار ارسال کند. این سنسور برای پایش سلامت کلی شبکه بسیار مفید است.

• سنسور SNMP (Simple Network Management Protocol)

سنسورهای SNMP یکی از مهم‌ترین ابزارهای مانیتورینگ در شبکه هستند. این سنسورها با استفاده از پروتکل SNMP اطلاعاتی مانند مصرف CPU، فضای دیسک، وضعیت رم، دمای سخت‌افزار، سرعت و حجم ترافیک شبکه را از تجهیزات مختلف مانند سوئیچ‌ها، روترها و سرورها جمع‌آوری می‌کنند.

پروتکل SNMP چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟ پروتکل مدیریت شبکه

• سنسور HTTP/HTTPS

با استفاده از سنسورهای HTTP و HTTPS می‌توان وضعیت وب‌سایت‌ها یا سرویس‌های آنلاین را بررسی کرد. این سنسور زمان پاسخ‌دهی، در دسترس بودن، و صحت کد وضعیت HTTP (مانند 200 OK یا 404 Not Found) را بررسی کرده و در صورت بروز اختلال، هشدار می‌دهد.

• سنسور WMI (Windows Management Instrumentation)

این سنسور مخصوص دستگاه‌ها و سرورهایی با سیستم‌عامل ویندوز است و اطلاعاتی مانند سلامت هارد، میزان مصرف پردازنده، وضعیت سرویس‌های ویندوز، Log Eventها و سایر اطلاعات سیستمی را از طریق WMI دریافت می‌کند. این سنسور برای مدیریت دقیق شبکه‌های ویندوزی بسیار حیاتی است.

WMI چیست و چه کاربردی در مدیریت سیستم‌های ویندوزی دارد؟

• سنسور Bandwidth (ترافیک شبکه)

با استفاده از سنسورهای مختص مانیتورینگ پهنای باند مانند SNMP Traffic یا NetFlow/SFlow، می‌توان حجم دقیق ورودی و خروجی داده در اینترفیس‌های مختلف شبکه را بررسی کرد. این سنسورها به شناسایی گلوگاه‌های ترافیکی و بهینه‌سازی عملکرد شبکه کمک می‌کنند.

• سنسور DNS

سنسور DNS وضعیت سرورهای Domain Name System را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که ترجمه نام دامنه به IP بدون مشکل انجام می‌شود. اگر سرور DNS کند یا غیرفعال باشد، این نوع سنسور بلافاصله هشدار می‌دهد که برای وب‌سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین حیاتی است.

• سنسور FTP/SFTP

این سنسور اتصال به سرورهای FTP یا SFTP را بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل شود که انتقال فایل‌ها در شبکه به درستی انجام می‌شود. همچنین سرعت پاسخ‌دهی و وضعیت اتصال را نیز پایش می‌کند.

پروتکل FTP چیست؟ چه تفاوتی بین FTP و FTPS و SFTP وجود دارد؟

• سنسور SQL (مانیتورینگ پایگاه‌داده)

PRTG با سنسورهای مخصوصی برای پایگاه‌های داده مانند MS SQL، MySQL، PostgreSQL به شما امکان می‌دهد کوئری‌های خاصی را مانیتور کرده و از صحت عملکرد دیتابیس‌ها، سرعت اجرای Queryها و زمان پاسخ‌گویی آگاه شوید.

مقایسه PRTG با Zabbix

PRTG و Zabbix هر دو جزو محبوب‌ترین ابزارهای مانیتورینگ شبکه و زیرساخت در سطح جهانی هستند.‌ PRTG توسط شرکت آلمانی Paessler توسعه یافته و بیشتر بر سادگی در نصب، رابط کاربری گرافیکی جذاب، عملکرد خودکار (Auto Discovery) و کار کردن با سنسورها تمرکز دارد. PRTG برای شرکت‌هایی که به‌دنبال یک ابزار آماده با قابلیت اجرا بدون پیچیدگی‌های فنی هستند، بسیار مناسب است. مدل تجاری آن freemium است؛ یعنی تا ۱۰۰ سنسور رایگان بوده و برای بیشتر از آن باید لایسنس خریداری شود.

در مقابل Zabbix یک ابزار کاملاً متن‌باز و رایگان است که امکانات بسیار پیشرفته‌ای برای مانیتورینگ دقیق و سفارشی‌سازی عمیق ارائه می‌دهد. Zabbix بیشتر برای تیم‌های فنی حرفه‌ای و سازمان‌هایی مناسب است که توانایی پیکربندی پیشرفته و کدنویسی را دارند. اگرچه رابط گرافیکی آن ساده‌تر است و راه‌اندازی اولیه نیاز به زمان و تخصص بیشتری دارد، اما در مقیاس‌های بزرگ و پروژه‌های منعطف عملکرد قدرتمند و قابل اتکایی ارائه می‌دهد.