هرآنچه باید درباره Proxmox VE بدانید + راهنمای جامع نصب و پیکربندیProxmox در لینوکس

زیرساخت‌های فناوری اطلاعات که به سرعت در حال گذار به سمت مجازی‌سازی و رایانش ابری هستند نیاز به پلتفرم‌هایی قدرتمند، پایدار و در عین حال متن‌باز بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در این میان Proxmox VE (Virtual Environment) به‌عنوان یکی از جامع‌ترین راهکارهای متن‌باز برای مدیریت ماشین‌های مجازی و کانتینرها، جایگاه ویژه‌ای یافته است. این پلتفرم ترکیبی از کارایی، سادگی و امکانات Enterprise را در قالب سیستمی سبک و قابل اطمینان ارائه می‌کند.

Proxmox چیست؟

Proxmox Virtual Environment (به اختصار Proxmox VE) یک بستر مجازی‌سازی متن‌باز مبتنی بر لینوکس است که امکان ایجاد، مدیریت و پشتیبان‌گیری از ماشین‌های مجازی (VM) و کانتینرهای LXC را در اختیار مدیران شبکه و سیستم قرار می‌دهد. این نرم‌افزار از دو فناوری مجازی‌سازی اصلی، KVM برای محیط‌های کاملاً ایزوله و LXC برای کانتینرهای سبک‌وزن بهره می‌گیرد و از طریق رابط وب یکپارچه، فرآیند مدیریت منابع، شبکه، استوریج و Snapshotها را بسیار ساده می‌سازد.

از دید فنی Proxmox تنها یک هایپروایزر ساده نیست، بلکه یک پلتفرم کامل Enterprise Virtualization است که شامل قابلیت‌هایی نظیر خوشه‌بندی (Clustering)، مهاجرت زنده (Live Migration)، پشتیبان‌گیری زمان‌بندی‌شده (Scheduled Backup) و امنیت یکپارچه می‌باشد. این ویژگی‌ها باعث شده تا Proxmox در سازمان‌هایی که به دنبال راهکارهای متن‌باز و مقرون‌به‌صرفه برای ساخت زیرساخت ابری یا دیتاسنتر خصوصی هستند، به‌سرعت به یکی از گزینه‌های محبوب تبدیل شود.

تاریخچه Proxmox VE

پروژه‌ی Proxmox VE (Virtual Environment) در سال ۲۰۰۸ توسط شرکت آلمانی Proxmox Server Solutions GmbH آغاز شد. هدف اولیه آن، ارائه‌ی یک پلتفرم یکپارچه و متن‌باز برای مدیریت آسان ماشین‌های مجازی و کانتینرها بود؛ چیزی میان سادگی VMware و انعطاف‌پذیری KVM. نخستین نسخه رسمی آن بر پایهDebian عرضه شد و از همان ابتدا با ادغام دو فناوری KVM و OpenVZ (که بعدها با LXC جایگزین شد) توانست جایگاه خاصی در میان مدیران سیستم پیدا کند.

در طول بیش از یک دهه توسعه Proxmox از یک ابزار ساده محلی به یک پلتفرم کامل Enterprise تبدیل شده است. با اضافه‌شدن قابلیت‌هایی مانند Web GUI الهام‌گرفته از AJAX، مدیریت خوشه‌ای (Clustering)، Ceph Storage Distribution و مهاجرت زنده (Live Migration)، این پلتفرم عملاً در سطح راهکارهای تجاری مانند vSphere و XenServer قرار گرفت. انتشار نسخه‌های پایدار ۵، ۶، ۷ و اکنون نسخه ۸ بر پایه Debian 12 Bookworm نشان‌دهنده‌ی تعهد توسعه‌دهندگان به پایداری، امنیت و نوآوری در حوزه مجازی‌سازی متن‌باز است.

معرفی اجزای اصلی Proxmox

Hypervisorهای پشتیبانی‌شده (KVM و LXC)

قلب تپنده‌ی Proxmox بر دو موتور مجازی‌سازی اصلی استوار است: KVM (Kernel-based Virtual Machine) برای اجرای سیستم‌عامل‌ها به‌صورت کامل و ایزوله و LXC (Linux Containers) برای اجرای محیط‌های سبک‌وزن و اشتراکی. ترکیب این دو فناوری به مدیران سیستم اجازه می‌دهد تا همزمان از مزایای Full Virtualization و Containerization در یک محیط منفرد بهره‌مند شوند؛ بدون نیاز به ابزارهای متفرقه یا تنظیمات پیچیده.

مجازی‌ساز KVM چیست و چه تفاوتی با VMware Workstation دارد؟

رابط مدیریت وب (Proxmox Web GUI)

رابط گرافیکی تحت وب Proxmox که بر پایه فریم‌ورک Ext JS طراحی شده، امکان کنترل و مانیتورینگ کامل زیرساخت مجازی را از طریق مرورگر وب فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند از همین پنل به‌صورت متمرکز اقدام به ایجاد یا حذف ماشین مجازی، تنظیم شبکه، مشاهده وضعیت منابع، انجام Backup یا حتی بروزرسانی سیستم کنند. این رابط امنیت تبادل داده را از طریق HTTPS تضمین کرده و از احراز هویت دو مرحله‌ای (MFA) نیز پشتیبانی می‌کند.

Proxmox Cluster و Corosync / Ceph

قابلیت خوشه‌بندی (Cluster) در Proxmox با استفاده از Corosync برای هماهنگی بین نودها و Ceph برای ذخیره‌سازی توزیع‌شده، زیرساختی مقیاس‌پذیر و با در دسترس‌پذیری بالا (High Availability) فراهم می‌کند. در این ساختار، چندین سرور فیزیکی به‌صورت یکپارچه عمل کرده و VMها می‌توانند بدون توقف بین نودها جابه‌جا شوند (Live Migration). این معماری باعث می‌شود حتی در صورت خرابی یکی از نودها، سرویس‌ها در سایر نودها فعال باقی بمانند.

سیستم پشتیبان‌گیری (Proxmox Backup Server)

سیستم اختصاصی Proxmox Backup Server (PBS) یک راهکار بکاپ‌گیری و بازیابی داده قدرتمند است که به‌صورت بومی با Proxmox VE یکپارچه عمل می‌کند. این سرویس از deduplication، compression و encryption در سطح enterprise پشتیبانی کرده و می‌تواند VMها، کانتینرها و حتی کل نودها را با کارایی بالا پشتیبان‌گیری کند. PBS همچنین امکان زمان‌بندی خودکار، نگهداری نسخه‌های مختلف (snapshot rotation) و بازیابی سریع و ایمن داده را فراهم می‌نماید.

مدیریت شبکه و فایروال مجتمع

Proxmox دارای سیستم مدیریت شبکه‌ی داخلی با پشتیبانی از Bridge، VLAN، Bonding و SDN-like configuration است. مدیر سیستم می‌تواند از طریق GUI یا CLI شبکه‌های مجازی را بسازد، تنظیمات IP را مدیریت کند و امنیت ترافیک را با فایروال داخلی مبتنی بر iptables/nftables کنترل نماید. این فایروال به‌صورت مجزا برای هر نود یا VM قابل‌تنظیم است و از پروفایل‌های امنیتی پویا پشتیبانی می‌کند.

مزایا و معایب Proxmox

مزایا	معایب
متن‌باز و رایگان	نیاز به دانش فنی لینوکس برای پیکربندی پیشرفته
پشتیبانی هم‌زمان از KVM و LXC	قابلیت Snapshot محدود
رابط وب قدرتمند و سبک	نیاز به تنظیمات دستی هنگام اتصال به SAN/NASهای خاص
خوشه‌بندی (Clustering) ساده و کارآمد	ابزارهای مانیتورینگ محدود
جامعه کاربری فعال و مستندات کامل

مقایسه Proxmox با VMware ESXi

Proxmox VE و VMware ESXi دو ابزار محبوب در حوزه مجازی‌سازی سرور هستند، اما از لحاظ فلسفه طراحی و مدل تجاری تفاوت اساسی دارند. Proxmox یک پلتفرم متن‌باز و رایگان است که بر پایه KVM و LXC ساخته شده و علاوه بر هایپروایزر، شامل امکانات مدیریتی نظیر پنل وب، خوشه‌بندی، بکاپ و فایروال نیز می‌باشد. در مقابل VMware ESXi راهکاری تجاری و بسته است که با تمرکز بر پایداری و پشتیبانی رسمی، سال‌ها در مراکز داده سازمانی بزرگ به‌عنوان استاندارد صنعتی شناخته می‌شود.

از نظر عملکرد ESXi در محیط‌های کاملاً Enterprise با سخت‌افزارهای سازگار، عملکردی فوق‌العاده پایدار دارد؛ اما در مقابل Proxmox با قابلیت سفارشی‌سازی بیشتر، انعطاف بالاتری برای مدیران لینوکسی و DevOps فراهم می‌کند. اگرچه VMware از نظر ابزارهای مانیتورینگ و اکوسیستم مدیریتی (مانند vCenter و vSAN) برتری دارد، ولی Proxmox توانسته با Ceph و Proxmox Backup Server فاصله را تا حد زیادی کاهش دهد و به گزینه‌ای اقتصادی اما قدرتمند برای دیتاسنترهای مدرن تبدیل شود.

	Proxmox VE	VMware ESXi
هزینه استفاده	رایگان (خرید اشتراک اختیاری)	نیازمند لایسنس پولی
نوع Hypervisor	KVM (Type-1) + LXC	VMware vSphere (Type-1)
سیستم‌عامل پایه	Debian Linux	ESXi OS اختصاصی
رابط مدیریت	Web GUI + CLI + API	vSphere Client + vCenter
پشتیبانی از کانتینر	دارد	ندارد
ذخیره‌سازی توزیع‌شده	بله (Ceph)	بله (vSAN)
High Availability	بله (Cluster + Corosync)	بله (vCenter HA)
قابلیت Snapshotدارد (پیشرفته‌تر)	دارد (محدود)	دارد (پیشرفته‌تر)
پشتیبان‌گیری یکپارچه	بله (Proxmox Backup Server)	جزئی (از طريق VADP)
مناسب برای	مدیران لینوکسی، DevOps، SMB	دیتاسنترهای Enterprise

نصب و راه‌اندازی Proxmox در لینوکس

1. آماده‌سازی سیستم

ابتدا اطمینان حاصل کنید که سیستم شما از پیش‌نیازهای سخت‌افزاری زیر برخوردار است:

	حداقل نیاز	پیشنهاد شده
پردازنده (CPU)	پشتیبانی از VT-x یا AMD-V	حداقل ۴ هسته
حافظه (RAM)	۲ گیگابایت	۸ گیگابایت یا بیشتر
فضای دیسک	32 گیگابایت	SSD با ظرفیت بالا

در BIOS/UEFI، گزینه Virtualization یا SVM را فعال کنید تا پشتیبانی سخت‌افزاری مجازی‌سازی فعال شود.

2. تهیه و بوت از طریق ISO

فایل ISO رسمی Proxmox VE را از سایت رسمی آن دریافت کنید.

سپس آن را روی فلش‌مموری منتقل و Bootable کنید (با ابزارهایی مانند balenaEtcher یا Rufus).

سیستم را با این فلش بوت کرده و در منوی ابتدایی گزینه Install Proxmox VE را انتخاب کنید.

3. مراحل نصب از طریق رابط گرافیکی (Installer GUI)

پس از اجرای نصاب، مراحل زیر را طی کنید:

پذیرش توافق‌نامه (EULA)
تعیین دیسک موردنظر برای نصب (SSD یا HDD)
انتخاب کشور، منطقه زمانی و زبان
تعیین گذرواژه کاربر root و واردکردن ایمیل جهت دریافت اعلان‌ها
پیکربندی کارت شبکه اصلی (IP، Gateway، DNS)

پس از تکمیل مراحل، نصب آغاز شده و در پایان سیستم به‌صورت خودکار ری‌استارت می‌شود. سپس در مرورگر، آدرس زیر را وارد کنید:

				
					https://<your-ip>:8006

نام کاربری پیش‌فرض root و رمز عبور همان است که در هنگام نصب تنظیم کرده‌اید.

4. به‌روزرسانی سیستم پس از نصب

پس از ورود به پنل مدیریتی Proxmox Web GUI، پیشنهاد می‌شود بسته‌ها را به آخرین نسخه به‌روزرسانی کنید. می‌توانید از طریق ترمینال (CLI) انجام دهید:

				
					apt update && apt full-upgrade -y

5. ایجاد اولین ماشین مجازی از طریق GUI

از پنل سمت راست گزینه Create VM را انتخاب کرده و مراحل زیر را انجام دهید:

تعیین نام ماشین (مثلاً ubuntu-test)
انتخاب فایل ISO در بخش CD/DVD
تخصیص منابع CPU، RAM و Disk
انتخاب شبکه (bridge) برای ارتباط با LAN
مرور تنظیمات و کلیک بر Finish

6. تست عملکرد و دسترسی

در Web GUI می‌توانید وضعیت هر VM یا LXC را در لحظه بررسی کنید. برای مانیتورینگ کامل‌تر نیز می‌توانید از CLI استفاده نمایید:

				
					pveperf
qm list
pct list

دستور pveperf کارایی دیسک و CPU را نشان می‌دهد و دستورات qm و pct به‌ترتیب لیست ماشین‌های مجازی و کانتینرها را نمایش می‌دهند.

جمع‌بندی…

Proxmox VE با ترکیب قدرت KVM و سادگی LXC، یکی از کامل‌ترین ابزارهای متن‌باز برای مجازی‌سازی و مدیریت زیرساخت‌های IT است. این پلتفرم با رابط وب کاربرپسند، پشتیبانی از Clustering و Ceph، امکان پشتیبان‌گیری و مهاجرت زنده، جایگزینی اقتصادی و توانمند برای نرم‌افزارهای تجاری مانند VMware ESXi محسوب می‌شود. در نهایت Proxmox گزینه‌ای ایده‌آل برای مدیران شبکه، DevOps و سازمان‌هایی است که به‌دنبال انعطاف‌پذیری، کنترل کامل و کاهش هزینه‌های زیرساختی هستند.