سازمان‌هایی وجود دارند که نظم و ساختار این فضای اینترنت را حفظ می‌کنند. یکی از مهم‌ترین این نهادها، سازمان ICANN است که مسئولیت مدیریت سیستم نام‌های دامنه و آدرس‌های IP را بر عهده دارد. این مقاله به معرفی این سازمان، نقش آن در اینترنت و اهمیت آن در عملکرد صحیح فضای آنلاین می‌پردازد.

ICANN چیست؟

سازمان ICANN یا Internet Corporation for Assigned Names and Numbers یک نهاد غیرانتفاعی بین‌المللی است که در سال ۱۹۹۸ تأسیس شد. وظیفه اصلی این سازمان مدیریت سیستم نام دامنه (DNS)، تخصیص آدرس‌های IP و هماهنگ‌سازی فضای نام‌گذاری اینترنتی است. به زبان ساده ICANN مانند یک دفتر ثبت جهانی عمل می‌کند که اطمینان حاصل می‌کند هر دامنه، آدرس و پروتکل در اینترنت به‌درستی و بدون تداخل فعالیت کند.

ICANN همچنین مسئول ایجاد سیاست‌ها و استانداردهایی است که تضمین می‌کنند اینترنت برای همه کاربران در سراسر جهان یکپارچه و پایدار باقی بماند. این سازمان به‌جای کنترل کامل اینترنت، بیشتر نقش هماهنگ‌کننده و تنظیم‌کننده دارد و تصمیم‌گیری‌های آن از طریق مشارکت عمومی و همکاری با نهادهای مختلف فنی، دولتی و خصوصی صورت می‌گیرد. ICANN به نوعی ستون پایداری و شفافیت در زیرساخت اینترنت جهانی به‌شمار می‌رود.

تاریخچه تأسیس ICANN

پیش از تأسیس ICANN وظایف مربوط به مدیریت نام‌ها و شماره‌های اینترنتی بر عهده نهادی به نام IANA بود که تحت نظارت دولت آمریکا، به‌ویژه وزارت دفاع این کشور فعالیت می‌کرد. با رشد چشمگیر اینترنت در دهه ۹۰ میلادی و جهانی شدن استفاده از آن، نیاز به نهادی مستقل، چند ذی‌نفعی و غیرانتفاعی احساس شد که بتواند مسئولیت این زیرساخت حیاتی را با مشارکت جهانی بر عهده بگیرد.

در پاسخ به این نیاز، در سال ۱۹۹۸ سازمان ICANN با حمایت وزارت بازرگانی ایالات متحده شکل گرفت. این سازمان با هدف شفاف‌سازی فرآیندهای تصمیم‌گیری، افزایش مشارکت جهانی و جدایی از کنترل دولتی مستقیم ایجاد شد. از آن زمان تاکنون ICANN مسئول مدیریت دامنه‌ها، تخصیص آدرس‌های IP و هماهنگی فنی بین‌المللی بوده و تلاش کرده تا تعادل بین بازیگران مختلف در فضای اینترنتی را حفظ کند.

وظایف و مسئولیت‌های اصلی ICANN

• مدیریت سامانه نام دامنه (DNS):

ICANN مسئول نظارت و هماهنگی بر سامانه نام دامنه یا همان DNS است. این سازمان تضمین می‌کند که هر نام دامنه اینترنتی (مانند com) منحصربه‌فرد باشد و به آدرس IP درست هدایت شود تا کاربران بتوانند بدون اختلال به وب‌سایت‌ها دسترسی داشته باشند.

• تخصیص آدرس‌های IP:

یکی از وظایف کلیدی ICANN تخصیص آدرس‌های IP در سطح جهانی است. این سازمان از طریق همکاری با پنج رجیستری منطقه‌ای (RIRها)، آدرس‌های IP را بین مناطق مختلف توزیع کرده و از مدیریت مؤثر آن‌ها اطمینان حاصل می‌کند.

• پشتیبانی از پروتکل‌های اینترنتی:

ICANN با همکاری نهادهایی مانند IETF نقش مهمی در پشتیبانی و هماهنگی اجرای استانداردهای فنی و پروتکل‌های اینترنتی دارد. این کار باعث می‌شود که اینترنت جهانی عملکردی هماهنگ و قابل اطمینان داشته باشد.

• نظارت بر ثبت دامنه‌ها (gTLD و ccTLD):

ICANN نظارت بر نام‌های دامنه سطح بالا (مانند .com، .org یا .ir) را بر عهده دارد و مجوزهایی را به رجیستری‌ها و رجیسترارها برای مدیریت این دامنه‌ها اعطا می‌کند تا سیستم ثبت دامنه به‌درستی و بدون تداخل فعالیت کند.

• حفظ امنیت، ثبات و قابلیت تعامل اینترنت:

یکی از اهداف کلیدی ICANN، حفظ امنیت، پایداری و تعامل‌پذیری جهانی اینترنت است. این سازمان با ایجاد سیاست‌ها و چارچوب‌های فنی تلاش می‌کند تا زیرساخت اینترنت در برابر تهدیدات احتمالی مقاوم و قابل اعتماد باقی بماند.

تفاوت ICANN با IANA

سازمان ICANN و نهاد IANA هر دو نقش کلیدی در ساختار و مدیریت اینترنت ایفا می‌کنند، اما وظایف و جایگاه آن‌ها متفاوت است. ICANN یک سازمان غیرانتفاعی بین‌المللی است که مسئولیت اصلی سیاست‌گذاری، هماهنگی و نظارت بر سامانه نام دامنه (DNS)، تخصیص آدرس‌های IP و پروتکل‌های مرتبط را بر عهده دارد. این سازمان نقش سیاست‌گذار و ناظر بر تمامی فعالیت‌های مرتبط با زیرساخت‌های اینترنتی جهانی را ایفا می‌کند.

IANA یا در واقع یکی از بخش‌های عملیاتی تحت مدیریت ICANN است. وظیفه اصلی IANA اجرای فعالیت‌های فنی مانند مدیریت ریشه DNS تخصیص بلوک‌های IP به رجیستری‌های منطقه‌ای، و ثبت شناسه‌های پروتکل است. به‌عبارتی ساده، ICANN سیاست‌گذار است و IANA این سیاست‌ها را اجرا می‌کند. بنابراین، IANA بخشی از ICANN محسوب می‌شود و زیر نظر آن فعالیت می‌کند، اما تمرکز آن بیشتر بر عملکرد فنی و دقیق اجرای وظایف مشخص‌شده است.

چگونه تصمیم‌گیری‌ها در ICANN انجام می‌شود؟

فرآیند تصمیم‌گیری در ICANN بر پایه شفافیت، مشارکت و همکاری جهانی بنا شده است. این سازمان با ساختاری متشکل از هیئت مدیره، کمیته‌های مشورتی و سازمان‌های حمایتی، تصمیم‌گیری‌ها را به‌صورت باز و با مشارکت جوامع مختلف اینترنتی انجام می‌دهد. ذینفعانی از جمله دولت‌ها، شرکت‌های فناوری، اپراتورها، دانشگاه‌ها و کاربران نهایی می‌توانند نظرات خود را در جلسات عمومی و فرایندهای باز مطرح کنند. پس از جمع‌آوری بازخوردها و بررسی‌های کارشناسی، تصمیم نهایی توسط هیئت مدیره ICANN تصویب و ابلاغ می‌شود.

جمع‌بندی…

سازمان ICANN یکی از ارکان حیاتی زیرساخت اینترنت جهانی است که با مدیریت دامنه‌ها، آدرس‌های IP و سایر منابع کلیدی، به حفظ انسجام و پایداری اینترنت کمک می‌کند. با ساختار تصمیم‌گیری چندذینفعی و رویکرد شفاف، ICANN نقش مهمی در تضمین عملکرد منصفانه و هماهنگ اینترنت در سراسر جهان ایفا می‌کند. شناخت وظایف و سازوکارهای این نهاد برای درک بهتر مدیریت جهانی اینترنت ضروری است.