بدافزارها یکی از اصلی‌ترین تهدیدات دنیای دیجیتال هستند که با هدف آسیب رساندن به سیستم‌ها و سرقت اطلاعات طراحی می‌شوند. امروزه انواع مختلفی از بدافزارها مانند ویروس‌ها، باج‌افزارها و تروجان‌ها روزانه کامپیوترها و شبکه‌ها را هدف قرار می‌دهند. هر کدام از این بدافزارها ویژگی‌ها و تکنیک‌های متفاوتی برای نفوذ و تخریب دارند و بسیاری از حملات بزرگ سایبری جهان توسط آن‌ها صورت گرفته است.

در این مقاله قصد داریم به معرفی معروف‌ترین بدافزارهای جهان بپردازیم و بررسی کنیم که چگونه این تهدیدات سایبری توانسته‌اند آسیب‌های جدی به افراد و سازمان‌ها وارد کنند. اگر می‌خواهید با مفهوم بدافزارها بیشتر آشنا شوید و ماهیت آن‌را بفهمید، مقاله که به موضوع بدافزار چیست و حملات بدافزاری می‌پردازد را مطالعه کنید.

1. ویروس‌ها

ویروس‌ها یکی از معروف‌ترین انواع بدافزارها هستند که توانایی تکثیر خود را دارند و با قرار گرفتن در یک فایل اجرایی یا برنامه به سیستم‌ها نفوذ می‌کنند. عملکرد ویروس‌ها معمولاً با هدف تخریب داده‌ها، کاهش کارایی سیستم‌ها یا سرقت اطلاعات طراحی شده است. این نوع بدافزار به محض اجرای فایل آلوده، فعال شده و شروع به انتشار در سیستم می‌کند. از آنجایی که ویروس‌ها برای گسترش نیاز به تعامل کاربر دارند (مانند باز کردن فایل یا برنامه‌ای آلوده) معمولاً از طریق ایمیل‌ها، پیوست‌ها یا دانلود فایل‌های مشکوک انتقال می‌یابند

یکی از ویژگی‌های مهم ویروس‌ها، توانایی آن‌ها در انتشار از طریق دستگاه‌های دیگر است. به این صورت که وقتی یک دستگاه به شبکه‌ای وصل شود یا داده‌ها از طریق دستگاه‌های ذخیره‌سازی مانند فلش‌های USB منتقل شوند، ویروس می‌تواند به سیستم‌های دیگر هم سرایت کند. این انتشار می‌تواند موجب اختلال در عملکرد کامپیوترها، شبکه‌ها و سرورها شود و حتی منجر به تخریب داده‌ها گردد.

مثالی تاریخی از ویروس‌ها ویروس “ILOVEYOU” است که در سال ۲۰۰۰ میلیون‌ها سیستم در سراسر جهان را آلوده کرد. این ویروس از طریق ایمیلی با عنوان “ILOVEYOU” گسترش پیدا کرد و با باز کردن پیوست آلوده، ویروس فعال می‌شد و فایل‌های کاربر را تخریب می‌کرد.

برای جلوگیری از ویروس‌ها، کاربران باید از باز کردن فایل‌ها و ایمیل‌های ناشناس اجتناب کنند و همیشه سیستم‌ها و نرم‌افزارهای امنیتی خود را به‌روز نگه دارند. همچنین استفاده از آنتی‌ویروس‌های قدرتمند می‌تواند مانع انتشار ویروس‌ها در سیستم‌ها شود.

2. کرم‌ها

کرم‌ها یکی دیگر از انواع بدافزارهای شناخته‌شده هستند که برخلاف ویروس‌ها نیازی به تعامل کاربر برای انتشار ندارند. کرم‌ها به صورت مستقل عمل کرده و می‌توانند به سرعت از یک سیستم به سیستم دیگر در شبکه گسترش یابند. این نوع بدافزار از آسیب‌پذیری‌های موجود در سیستم‌های عامل یا نرم‌افزارها بهره می‌برد تا خود را تکثیر کند و به شبکه‌های دیگر سرایت نماید. گسترش سریع کرم‌ها می‌تواند به دلیل مصرف منابع شبکه و ایجاد اختلال، منجر به کند شدن یا حتی از کار افتادن شبکه‌ها شود.

کرم‌ها معمولاً بدون دخالت مستقیم کاربر گسترش می‌یابند و به طور مداوم تلاش می‌کنند تا به سیستم‌های جدید دسترسی پیدا کنند. این ویژگی آن‌ها را به یکی از مخرب‌ترین انواع بدافزارها تبدیل کرده است. کرم‌ها می‌توانند از طریق ایمیل‌ها، شبکه‌های محلی یا حتی اینترنت منتشر شوند. آن‌ها می‌توانند فایل‌ها را تغییر دهند، داده‌ها را حذف کنند و حتی نرم‌افزارهای مخربی را بر روی سیستم نصب کنند.

یکی از معروف‌ترین حملات بدافزاری که از کرم‌ها استفاده کرده، کرم “Sasser” است که در سال ۲۰۰۴ سیستم‌های بسیاری در سراسر جهان را آلوده کرد. این کرم توانست با استفاده از آسیب‌پذیری‌های موجود در سیستم‌عامل ویندوز، به سرعت گسترش یابد و به اختلال در عملکرد صدها هزار سیستم منجر شود.

برای جلوگیری از حملات کرم‌ها، کاربران باید سیستم‌عامل‌ها و نرم‌افزارهای خود را به‌روز نگه دارند و از فایروال‌ها و آنتی‌ویروس‌ها استفاده کنند تا از نفوذ این بدافزارها به سیستم‌ها و شبکه‌ها جلوگیری شود.

3. تروجان‌ها

تروجان‌ها بدافزارهایی هستند که به‌طور مخفیانه درون برنامه‌های قانونی یا فایل‌های معمولی قرار می‌گیرند و به نظر می‌رسد که عملکرد مفیدی دارند، اما در واقعیت برای نفوذ به سیستم کاربر طراحی شده‌اند. این نوع بدافزار نام خود را از اسطوره‌ی اسب تروجان گرفته است که به ظاهر هدیه‌ای برای شهر تروآ بود اما در واقع سربازان دشمن درون آن پنهان شده بودند. تروجان‌ها معمولاً از طریق دانلود نرم‌افزارها، بازی‌ها یا حتی پیوست‌های ایمیل به سیستم‌ها وارد می‌شوند.

تروجان‌ها بر خلاف ویروس‌ها یا کرم‌ها نمی‌توانند خود را تکثیر کنند، اما آن‌ها می‌توانند به مهاجم اجازه دهند که کنترل کامل سیستم قربانی را در دست بگیرد. به‌طور معمول تروجان‌ها برای سرقت اطلاعات حساس مانند رمزهای عبور، اطلاعات کارت‌های اعتباری و اطلاعات شخصی استفاده می‌شوند. همچنین می‌توانند درهای پشتی (Backdoors) ایجاد کنند که به مهاجمان اجازه می‌دهد تا بدون اجازه کاربر به سیستم دسترسی پیدا کنند.

یکی از تروجان‌های معروف “Zeus” است که در سرقت اطلاعات بانکی تخصص داشت. این تروجان به عنوان نرم‌افزار قانونی پنهان شده و سپس اطلاعات ورود کاربران به بانک‌ها را سرقت می‌کرد و به مهاجمان ارسال می‌کرد.

برای جلوگیری از حملات تروجان‌ها، کاربران باید نرم‌افزارها را فقط از منابع معتبر دانلود کنند و از ابزارهای امنیتی مانند آنتی‌ویروس‌ها و فایروال‌ها استفاده کنند. به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها و اجتناب از کلیک بر روی لینک‌های ناشناخته نیز می‌تواند به کاهش خطر کمک کند.

4. باج‌افزارها (Ransomware)

باج‌افزارها یکی از خطرناک‌ترین انواع بدافزارها هستند که با رمزگذاری فایل‌ها و داده‌های قربانی، دسترسی به آن‌ها را قفل می‌کنند و سپس درخواست پرداخت باج برای بازگردانی داده‌ها می‌نمایند. این نوع حمله معمولاً به گونه‌ای طراحی شده که قربانی تحت فشار زمانی قرار گیرد تا سریعاً باج را پرداخت کند زیرا در غیر این صورت ممکن است داده‌ها به طور دائمی از دست بروند. باج‌افزارها از طریق ایمیل‌های آلوده، دانلود فایل‌های مخرب یا بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری منتشر می‌شوند

باج‌افزارها معمولاً ابتدا به سیستم قربانی نفوذ می‌کنند، سپس فایل‌ها را رمزگذاری می‌کنند و پیامی برای کاربر نمایش می‌دهند که از او می‌خواهد مبلغی را برای بازگشایی فایل‌ها بپردازد. این مبلغ معمولاً به صورت ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین درخواست می‌شود که رهگیری آن‌ها دشوار است. اگرچه پرداخت باج تضمینی برای بازگشت داده‌ها نیست، بسیاری از قربانیان مجبور به پرداخت می‌شوند تا به داده‌های خود دسترسی پیدا کنند.

یکی از معروف‌ترین باج‌افزارها “WannaCry” است که در سال ۲۰۱۷ میلیون‌ها سیستم در سراسر جهان را آلوده کرد. این باج‌افزار با استفاده از آسیب‌پذیری در سیستم‌عامل ویندوز منتشر شد و به شرکت‌ها، بیمارستان‌ها و سازمان‌های دولتی خسارات زیادی وارد کرد.

برای جلوگیری از حملات باج‌افزارها، مهم است که کاربران از اطلاعات خود به‌صورت منظم نسخه پشتیبان تهیه کنند و سیستم‌های خود را به‌روز نگه دارند. همچنین از باز کردن ایمیل‌ها و فایل‌های مشکوک باید پرهیز کرد و از ابزارهای امنیتی قوی مانند آنتی‌ویروس‌ها و فایروال‌ها برای محافظت از سیستم استفاده کرد.

5. جاسوس‌افزار (Spyware)

اسپای‌ویر یا نرم‌افزار جاسوسی یکی از انواع بدافزارها است که به صورت مخفیانه بر روی سیستم کاربر نصب می‌شود و اطلاعات حساس او را بدون اطلاع وی جمع‌آوری می‌کند. این نوع بدافزار به ویژه در سرقت داده‌های شخصی، نظارت بر فعالیت‌های اینترنتی و دسترسی به رمزهای عبور یا اطلاعات مالی بسیار مؤثر است. اسپای‌ویر معمولاً از طریق دانلود نرم‌افزارهای رایگان، کلیک بر روی لینک‌های مشکوک یا باز کردن ایمیل‌های آلوده وارد سیستم کاربر می‌شود.

یکی از ویژگی‌های اسپای‌ویر این است که در پس‌زمینه بدون جلب توجه کاربر فعالیت می‌کند. این نرم‌افزارها معمولاً با جمع‌آوری اطلاعات شخصی کاربر، آن‌ها را به سرورهای مهاجم ارسال می‌کنند. اطلاعات جمع‌آوری شده ممکن است شامل تاریخچه مرورگر، نام کاربری و رمز عبور یا حتی جزئیات کارت‌های اعتباری باشد. به همین دلیل، اسپای‌ویر می‌تواند خطرات جدی برای حریم خصوصی کاربران ایجاد کند.

نمونه‌های مشهوری از اسپای‌ویرها شامل نرم‌افزارهایی مانند “CoolWebSearch” هستند که کاربران را به وب‌سایت‌های تبلیغاتی هدایت می‌کنند یا اطلاعات آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند. این نوع بدافزارها می‌توانند سرعت سیستم را کاهش دهند و کارایی مرورگرها را مختل کنند.

برای جلوگیری از نفوذ اسپای‌ویر، کاربران باید از منابع معتبر نرم‌افزارها را دانلود کنند و از ابزارهای امنیتی مانند آنتی‌اسپای‌ویر استفاده کنند. همچنین، بهتر است همیشه سیستم‌ها و مرورگرهای خود را به‌روز نگه دارند و از کلیک بر روی لینک‌ها و فایل‌های مشکوک خودداری کنند.

6. تبلیغ‌افزار (Adware)

اد‌ویر یا تبلیغ‌افزار نوعی بدافزار است که با نمایش تبلیغات مزاحم بر روی سیستم کاربران، درآمدزایی می‌کند. این نوع نرم‌افزار معمولاً بدون اجازه کاربر نصب می‌شود و از مرورگر یا سیستم‌عامل برای نمایش تبلیغات استفاده می‌کند. اد‌ویرها ممکن است به شکل پاپ‌آپ‌های تبلیغاتی ظاهر شوند یا مرورگر کاربر را به صفحات تبلیغاتی هدایت کنند.

تبلیغ‌افزار نه تنها تبلیغات مزاحم ایجاد می‌کنند بلکه می‌توانند فعالیت‌های کاربر در اینترنت را ردیابی کنند تا تبلیغات مرتبط‌تری نمایش دهند. این جمع‌آوری اطلاعات می‌تواند به نقض حریم خصوصی منجر شود و اطلاعات شخصی کاربر را در معرض خطر قرار دهد. علاوه بر این، برخی از اد‌ویرها ممکن است به گونه‌ای طراحی شده باشند که سیستم کاربر را کند کنند یا باعث بروز مشکلات امنیتی شوند.

مثال معروفی از اد‌ویرها “Fireball” است که میلیون‌ها دستگاه را آلوده کرد و مرورگرها را به صفحات تبلیغاتی هدایت می‌کرد. این اد‌ویر به عنوان یکی از تهدیدهای بزرگ امنیتی شناخته شد که علاوه بر تبلیغات مزاحم، اطلاعات مرورگرها را نیز جمع‌آوری می‌کرد.

برای جلوگیری از نصب اد‌ویر، کاربران باید از دانلود نرم‌افزارهای مشکوک اجتناب کنند و از ابزارهای امنیتی برای شناسایی و حذف اد‌ویرها استفاده کنند. همچنین نصب ابزارهای مسدودکننده تبلیغات (Ad Blocker) می‌تواند کمک کند تا از نمایش تبلیغات ناخواسته جلوگیری شود.

7. بات‌نت‌ها

بات‌نت‌ها شبکه‌ای از سیستم‌های آلوده به بدافزار هستند که به طور مخفیانه تحت کنترل یک مهاجم یا هکر قرار می‌گیرند. این سیستم‌ها که به “بات” معروف هستند به مهاجم اجازه می‌دهند تا دستورات مخربی را به صورت همزمان اجرا کند. این دستورات می‌توانند شامل حملات گسترده‌ای مانند حملات DDoS، ارسال اسپم‌ها، یا سرقت اطلاعات شخصی باشند. بات‌نت‌ها معمولاً از طریق آسیب‌پذیری‌های امنیتی یا نرم‌افزارهای آلوده سیستم‌ها را تسخیر می‌کنند.

مهاجم از طریق یک کنترلر مرکزی به تمام بات‌ها دسترسی پیدا می‌کند و می‌تواند به صورت همزمان حملات سایبری را انجام دهد. به دلیل این که تعداد زیادی سیستم به صورت همزمان درگیر می‌شوند، حملات بات‌نت‌ها می‌توانند بسیار مخرب و غیرقابل شناسایی باشند. بات‌نت‌ها معمولاً بدون اطلاع کاربر فعالیت می‌کنند و کنترل کامل سیستم را به دست می‌گیرند.

یکی از معروف‌ترین حملات بات‌نتی “Mirai” بود که در سال ۲۰۱۶ از هزاران دستگاه متصل به اینترنت برای انجام حملات DDoS به وب‌سایت‌های بزرگ استفاده کرد و باعث اختلالات گسترده در سطح جهان شد. این بات‌نت با بهره‌گیری از آسیب‌پذیری دستگاه‌های اینترنت اشیا (IoT) توانست تعداد زیادی دستگاه را آلوده کند.

برای جلوگیری از ورود به بات‌نت‌ها، کاربران باید از آنتی‌ویروس‌های قوی استفاده کنند و همیشه سیستم‌های خود را به‌روز نگه دارند. تغییر گذرواژه‌های پیش‌فرض دستگاه‌های اینترنت اشیا و استفاده از فایروال‌ها هم می‌تواند از آسیب‌پذیری دستگاه‌ها جلوگیری کند.

8. کی‌لاگرها (Keyloggers)

کی‌لاگرها نوعی بدافزار هستند که به طور مخفیانه فعالیت‌های صفحه کلید کاربر را ضبط و ثبت می‌کنند. این بدافزار به هکرها امکان می‌دهد تا تمامی اطلاعات وارد شده توسط کاربر مانند نام کاربری، رمزهای عبور، شماره کارت‌های اعتباری و دیگر اطلاعات حساس را به دست آورند. کی‌لاگرها معمولاً از طریق فایل‌های آلوده یا نرم‌افزارهای مخرب به سیستم‌ها نفوذ می‌کنند و در پس‌زمینه به جمع‌آوری داده‌ها می‌پردازند.

یکی از بزرگترین مشکلات کی‌لاگرها این است که آن‌ها به شکلی طراحی شده‌اند که به طور کامل مخفی باقی بمانند و کاربران تا زمانی که آسیب رخ نداده، متوجه حضور آن‌ها نمی‌شوند. این نوع بدافزار برای سرقت اطلاعات بانکی، اعتباری و تجاری بسیار خطرناک است و می‌تواند خسارت‌های مالی و امنیتی جدی به کاربران وارد کند.

برای محافظت در برابر کی‌لاگرها، استفاده از آنتی‌ویروس‌های قوی و به‌روز، استفاده از کیبوردهای مجازی هنگام وارد کردن اطلاعات حساس و همچنین فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) توصیه می‌شود.

9. روت‌کیت‌ها (Rootkits)

روت‌کیت‌ها یکی از پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین انواع بدافزارها هستند که برای مخفی کردن فعالیت‌های مخرب در یک سیستم و اعطای دسترسی به سطح بالای مدیریت طراحی شده‌اند. روت‌کیت‌ها با استفاده از روش‌های پیچیده، خود را از چشم ابزارهای امنیتی پنهان می‌کنند و به مهاجمان اجازه می‌دهند تا بدون اطلاع کاربر به فایل‌ها، اطلاعات و حتی سیستم‌عامل دسترسی داشته باشند. روت‌کیت‌ها به طور خاص برای دسترسی به لایه‌های زیرین سیستم‌عامل و کنترل آن طراحی شده‌اند.

یکی از ویژگی‌های مهم روت‌کیت‌ها این است که آن‌ها می‌توانند اجزای سیستم را تغییر دهند و رفتارهایی مانند تغییر در فایل‌های سیستمی، فرآیندها و حتی رجیستری را پنهان کنند. این امر باعث می‌شود شناسایی و حذف روت‌کیت‌ها بسیار دشوار شود. حتی ابزارهای معمولی امنیتی مانند آنتی‌ویروس‌ها نیز ممکن است قادر به شناسایی آن‌ها نباشند، زیرا آن‌ها در هسته سیستم‌عامل قرار می‌گیرند.

روت‌کیت‌های معروفی مانند “TDSS” و “Stuxnet” نقش بزرگی در حملات سایبری داشته‌اند. این نوع روت‌کیت‌ها برای دسترسی به سیستم‌های حساس دولتی و صنعتی طراحی شده بودند و خسارات گسترده‌ای به زیرساخت‌ها وارد کردند.

برای جلوگیری از نصب روت‌کیت‌ها، استفاده از ابزارهای خاص تشخیص روت‌کیت و به‌روزرسانی مداوم سیستم و نرم‌افزارها ضروری است.

10. بدافزارهای بدون فایل (Fileless Malware)

بدافزارهای بدون فایل نوع خاصی از بدافزارها هستند که بر خلاف بدافزارهای سنتی، برای آلوده کردن سیستم‌ها نیازی به ذخیره فایل‌های مخرب روی دیسک ندارند. این بدافزارها به جای نوشتن فایل‌ها در سیستم، از ابزارهای موجود در حافظه یا بخش‌های دیگر سیستم برای اجرای کدهای مخرب خود استفاده می‌کنند. این امر باعث می‌شود که بدافزارهای بدون فایل به طور معمول از شناسایی توسط آنتی‌ویروس‌ها یا نرم‌افزارهای امنیتی معمولی فرار کنند.

یکی از رایج‌ترین روش‌های مورد استفاده در بدافزارهای بدون فایل، استفاده از ابزارهای داخلی سیستم‌عامل مانند PowerShell یا Windows Management Instrumentation  است. این بدافزارها از قابلیت‌های قانونی این ابزارها استفاده می‌کنند تا دستورات مخرب را بدون نیاز به نصب فایل‌های جدید اجرا کنند. به دلیل این که هیچ فایل مستقیمی بر روی دیسک وجود ندارد، تشخیص و شناسایی این نوع بدافزارها بسیار دشوار است.

نمونه‌هایی از حملات با استفاده از بدافزارهای بدون فایل شامل حملات “FIN7” و “Lazarus Group” می‌شوند که از این روش‌ها برای نفوذ به سیستم‌های حساس استفاده کرده‌اند. این نوع حملات در صنعت مالی و انرژی بسیار رایج هستند و به عنوان یکی از روش‌های پیشرفته تهدیدات سایبری شناخته می‌شوند.

برای جلوگیری از این نوع بدافزارها، کاربران باید از راه‌حل‌های امنیتی پیشرفته‌ای استفاده کنند که توانایی تشخیص رفتارهای مشکوک را دارند. همچنین، محدود کردن دسترسی به ابزارهای سیستمی و اجرای تنظیمات امنیتی قوی‌تر می‌تواند از حملات بدافزارهای بدون فایل جلوگیری کند.