تبلیغ افزار نوعی بدافزار است که به‌طور خاص برای نمایش تبلیغات ناخواسته و آزاردهنده به کاربران طراحی شده است. این برنامه‌ها با نفوذ به سیستم‌های کاربران، بدون اجازه آن‌ها تبلیغات مختلف را نمایش می‌دهند و گاهی اوقات اطلاعات کاربر را نیز به سرقت می‌برند. اگرچه برخی از تبلیغ‌افزارها ممکن است به ظاهر بی‌ضرر به نظر برسند اما بسیاری از آن‌ها می‌توانند باعث کاهش عملکرد سیستم شوند و به نقض حریم خصوصی کاربران منجر شوند. با افزایش استفاده از اینترنت و نرم‌افزارهای رایگان، آگاهی از خطرات تبلیغ افزارها و نحوه مقابله با آن‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.

در این مقاله به بررسی جامع تبلیغ‌افزارها و تأثیرات منفی آن‌ها بر سیستم‌ها و کاربران پرداخته می‌شود. ابتدا به تعریف تبلیغ‌افزار و نحوه عملکرد آن اشاره خواهیم کرد و سپس انواع مختلف این بدافزارها را معرفی می‌کنیم. روش‌های مؤثر برای پیشگیری و مقابله با تبلیغ‌افزارها و حذف آن‌ها از سیستم را نیز بررسی خواهیم کرد.

تبلیغ‌افزار چیست؟

تبلیغ‌افزار یا Adware نوعی بدافزار است که به منظور نمایش مداوم تبلیغات ناخواسته بر روی دستگاه‌های کاربران طراحی شده است. این نوع نرم‌افزارهای مخرب به‌طور معمول به‌عنوان نرم‌افزارهای رایگان یا همراه با سایر برنامه‌ها نصب می‌شوند و بدون اطلاع کاربر تبلیغات را در مرورگرها یا سایر قسمت‌های سیستم به نمایش می‌گذارند. هدف اصلی تبلیغ‌افزارها، درآمدزایی برای توسعه‌دهندگان از طریق نمایش تبلیغات است. با این حال، برخی از تبلیغ‌افزارها به اطلاعات شخصی کاربران دسترسی پیدا کرده و آن‌ها را برای شرکت‌های تبلیغاتی ارسال می‌کنند.

تبلیغ‌افزارها می‌توانند با تغییر تنظیمات مرورگر، صفحه خانگی یا موتور جستجوی پیش‌فرض را تغییر دهند و کاربر را به وب‌سایت‌های خاص هدایت کنند. در برخی موارد، تبلیغ‌افزارها حتی ممکن است کارایی سیستم را کاهش داده یا باعث ایجاد مشکلات امنیتی شوند. این نوع بدافزارها معمولاً در پس‌زمینه سیستم فعالیت می‌کنند و کاربران از وجود آن‌ها مطلع نیستند تا زمانی که با تبلیغات مزاحم و تغییرات ناخواسته در سیستم خود مواجه شوند.

تفاوت اصلی تبلیغ‌افزارها با سایر بدافزارها در این است که تمرکز آن‌ها بر تبلیغات است. برخلاف ویروس‌ها یا جاسوس‌افزارها که به دنبال سرقت اطلاعات یا ایجاد آسیب هستند، تبلیغ‌افزارها عمدتاً به‌دنبال کسب درآمد از طریق نمایش تبلیغات به کاربر هستند. البته، در مواردی این نرم‌افزارها می‌توانند داده‌های کاربر را جمع‌آوری کرده و حریم خصوصی را تهدید کنند، به‌ویژه زمانی که به شرکت‌های تبلیغاتی اجازه می‌دهند تا رفتار آنلاین کاربران را ردیابی کنند.

انواع تبليغ‌افزار

تبليغ‌افزارها (Adware) به دسته‌هاي مختلفي تقسيم مي‌شوند که هرکدام به روش‌هاي متفاوتي عمل مي‌کنند و اهداف خاصي را دنبال مي‌کنند. شناخت انواع تبليغ‌افزارها مي‌تواند به کاربران کمک کند تا از نصب ناخواسته آن‌ها جلوگيري کنند و سيستم خود را از خطرات احتمالي دور نگه‌دارند. در ادامه به برخي از رايج‌ترين انواع تبليغ‌افزارها اشاره مي‌شود:

• تبليغ‌افزارهاي پاپ‌آپ (Pop-up Adware)

اين نوع از تبليغ‌افزارها معمولاً به شکل پنجره‌هاي پاپ‌آپ ظاهر مي‌شوند که کاربر با کليک بر روي لينک‌ها يا نصب نرم‌افزارهاي خاص به آن‌ها مواجه مي‌شود. پنجره‌هاي پاپ‌آپ ناخواسته مي‌توانند مرور اينترنتي کاربران را مختل کنند و اغلب حاوي تبليغات مزاحم يا لينک‌هاي مشکوک به وب‌سايت‌هاي آلوده هستند.

• تبليغ‌افزارهاي مرورگر (Browser Adware)

اين نوع تبليغ‌افزارها معمولاً با تغيير تنظيمات مرورگر مانند صفحه خانگي يا موتور جستجو به تبليغ وب‌سايت‌هاي خاص مي‌پردازند. آن‌ها مي‌توانند نتايج جستجوي کاربران را دستکاري کرده و تبليغات هدفمندي را نمايش دهند که با علايق يا تاريخچه جستجوي کاربر مرتبط هستند.

• تبليغ‌افزارهاي همراه با نرم‌افزارهاي رايگان

برخي از تبليغ‌افزارها به‌عنوان بخشي از نرم‌افزارهاي رايگان مانند فیلترشکن‌ها ارائه مي‌شوند. کاربران بدون اطلاع از وجود اين تبليغ‌افزارها، هنگام نصب نرم‌افزارهاي رايگان، آن‌ها را نيز نصب مي‌کنند. اين تبليغ‌افزارها معمولاً پس از نصب به نمايش تبليغات در سيستم يا مرورگر مي‌پردازند و درآمدي براي توسعه‌دهندگان خود ايجاد مي‌کنند.

• تبليغ‌افزارهاي موبايلي

با گسترش استفاده از تلفن‌هاي هوشمند، تبليغ‌افزارهاي موبايلي نيز به يکي از انواع رايج تبديل شده‌اند. اين نوع تبليغ‌افزارها معمولاً همراه با اپليکيشن‌هاي رايگان يا جعلي نصب مي‌شوند و به نمايش تبليغات مزاحم درون برنامه‌ها يا مرورگر موبايل مي‌پردازند.

نحوه انتشار تبلیغ‌افزارها

• نرم‌افزارهای رایگان و همراه (Bundled Software):

یکی از رایج‌ترین روش‌های انتشار تبلیغ‌افزارها، همراه شدن با نرم‌افزارهای رایگان است. بسیاری از کاربران بدون توجه به محتوای نصب‌شده، نرم‌افزارهای رایگان را دانلود می‌کنند و با آن، تبلیغ‌افزارهای مزاحم به‌طور ناخودآگاه نصب می‌شوند. اغلب تبلیغ‌افزارها به‌عنوان بخشی از شرایط و ضوابط نصب درج می‌شوند که کاربران معمولاً بدون مطالعه آن‌ها را می‌پذیرند.

• وب‌سایت‌های آلوده و دانلودهای نامطمئن:

تبلیغ‌افزارها ممکن است از طریق وب‌سایت‌های آلوده یا نامعتبر به سیستم کاربران منتقل شوند. این وب‌سایت‌ها ممکن است از تکنیک‌های فریبکارانه برای دانلود خودکار فایل‌ها و نصب تبلیغ‌افزارها استفاده کنند. همچنین، کاربرانی که به دنبال دانلودهای غیرقانونی یا منابع نامعتبر هستند، در معرض خطر بیشتری برای نصب ناخواسته تبلیغ‌افزارها قرار دارند.

• کلیک بر روی تبلیغات مشکوک:

تبلیغ‌افزارها می‌توانند از طریق کلیک بر روی تبلیغات آنلاین مشکوک نیز به سیستم کاربر نفوذ کنند. برخی از تبلیغات موجود در وب‌سایت‌ها ممکن است به‌طور مخفیانه تبلیغ‌افزار را دانلود کرده و نصب کنند. کاربران باید از کلیک بر روی تبلیغات ناخواسته و لینک‌های ناشناخته خودداری کنند تا از این روش نفوذ محافظت شوند.

• فیشینگ و ایمیل‌های جعلی:

تبلیغ‌افزارها گاهی از طریق ایمیل‌های فیشینگ و پیام‌های جعلی منتشر می‌شوند. در این حالت، کاربران ممکن است به‌دلیل باز کردن لینک‌های مشکوک یا دانلود پیوست‌های آلوده، تبلیغ‌افزار را به سیستم خود وارد کنند. مجرمان سایبری از این روش برای دسترسی به سیستم کاربران و نمایش تبلیغات مزاحم استفاده می‌کنند.

چگونگی جلوگیری از تبلیغ‌افزارها

پیشگیری از تبلیغ‌افزارها، یکی از بهترین راه‌های محافظت از دستگاه‌ها در برابر این نوع بدافزار است. تبلیغ‌افزارها معمولاً به صورت مخفیانه وارد سیستم می‌شوند و باعث نمایش ناخواسته تبلیغات و کاهش عملکرد سیستم می‌شوند. در ادامه به چند راهکار مؤثر برای جلوگیری از نصب و گسترش تبلیغ‌افزارها اشاره می‌شود

1. نصب نرم‌افزارهای امنیتی معتبر

استفاده از آنتی‌ویروس‌ها و برنامه‌های ضدبدافزار معتبر یکی از اساسی‌ترین راه‌های جلوگیری از ورود تبلیغ‌افزار به سیستم است. این نرم‌افزارها معمولاً تبلیغ‌افزارها را شناسایی کرده و پیش از نصب آن‌ها روی سیستم هشدار می‌دهند. به‌روزرسانی مداوم این نرم‌افزارها برای مقابله با تهدیدات سایبری بسیار حیاتی است.

2. دقت در هنگام نصب نرم‌افزارها

بسیاری از تبلیغ‌افزارها به صورت بسته‌بندی‌شده با نرم‌افزارهای رایگان ارائه می‌شوند. به همین دلیل، در هنگام نصب هر نرم‌افزار باید دقت کنید و گزینه‌های نصب سفارشی (Custom Installation) را انتخاب کنید. این روش به شما این امکان را می‌دهد که تبلیغ‌افزارهای همراه با نرم‌افزار اصلی را شناسایی کرده و از نصب آن‌ها جلوگیری کنید.

3. اجتناب از وب‌سایت‌های مشکوک

بازدید از وب‌سایت‌های نامطمئن یا مشکوک می‌تواند راه ورود تبلیغ‌افزارها به سیستم باشد. وب‌سایت‌هایی که از شما می‌خواهند نرم‌افزارهایی را بدون دلیل مشخص دانلود کنید یا شما را با تبلیغات زیاد بمباران می‌کنند، معمولاً حاوی بدافزار یا تبلیغ‌افزار هستند. بهتر است همیشه از سایت‌های معتبر و امن بازدید کنید.

4. به‌روزرسانی منظم سیستم و مرورگرها

تبلیغ‌افزارها ممکن است از نقاط ضعف موجود در سیستم‌عامل یا مرورگرها برای نفوذ استفاده کنند. با به‌روزرسانی منظم سیستم‌عامل، مرورگرها و سایر نرم‌افزارها شما می‌توانید خطر نفوذ تبلیغ‌افزارها را کاهش دهید. به‌روزرسانی‌ها معمولاً شامل پچ‌های امنیتی برای رفع آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده هستند.

معروف‌ترین تبلیغ‌افزارها

تبلیغ‌افزارها در طی سال‌ها به شکل‌های مختلفی ظاهر شده‌اند و برخی از آن‌ها به دلایل مختلفی، از جمله انتشار گسترده یا آسیب‌هایی که به کاربران وارد کرده‌اند، به شهرت زیادی دست یافته‌اند. در ادامه به تعدادی از معروف‌ترین تبلیغ‌افزارها اشاره می‌شود:

Gator

Gatorیکی از تبلیغ‌افزارهای قدیمی و پرکاربرد دهه 2000 بود. این برنامه به طور ناخواسته با نرم‌افزارهای رایگان نصب می‌شد و با نمایش مداوم تبلیغات پاپ‌آپ، عملکرد سیستم را کند می‌کرد. علاوه بر این، Gator اطلاعات کاربران از جمله عادت‌های مرورگری آن‌ها را جمع‌آوری و به شرکت‌های تبلیغاتی می‌فروخت.

CWS

CoolWebSearch یا به اختصار CWS یکی از تبلیغ‌افزارهای بدنام بود که از طریق مرورگرهای کاربران به طور غیرقانونی به سیستم آن‌ها دسترسی پیدا می‌کرد. این تبلیغ‌افزار تنظیمات مرورگر را تغییر می‌داد و کاربران را به وب‌سایت‌های تبلیغاتی یا نامطلوب هدایت می‌کرد. همچنین، این برنامه به‌گونه‌ای طراحی شده بود که حذف آن بسیار دشوار بود و اغلب کاربران مجبور بودند سیستم خود را فرمت کنند تا از شر آن خلاص شوند.

DeskAd

دسک‌ای‌دی یکی از تبلیغ‌افزارهایی بود که به‌طور گسترده در سیستم‌های ویندوزی توزیع می‌شد. این برنامه بعد از نصب شدن، نمایش تبلیغات پاپ‌آپ و بنرهای مزاحم را آغاز می‌کرد و همچنین به جمع‌آوری اطلاعات کاربران می‌پرداخت. DeskAd به دلیل مزاحمت‌های شدید و کند کردن عملکرد سیستم‌ها به‌سرعت مورد توجه قرار گرفت.

Wajam

این تبلیغ‌افزار در ابتدا به‌عنوان یک افزونه شبکه اجتماعی معرفی شد که قرار بود نتایج جستجوی بهتری را برای کاربران ارائه دهد، اما به‌سرعت به عنوان یک تبلیغ‌افزار شناخته شد. این برنامه تبلیغات ناخواسته‌ای را در صفحات مرورگر کاربران نمایش می‌داد و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های آنلاین آن‌ها را جمع‌آوری می‌کرد.

جمع‌بندی…

تبلیغ‌افزار (Adware) نوعی بدافزار است که با هدف نمایش تبلیغات ناخواسته به کاربران طراحی شده است. این برنامه‌ها با نفوذ به سیستم کاربران از طریق نرم‌افزارهای رایگان، وب‌سایت‌های مشکوک، یا تبلیغات آنلاین مشکوک وارد سیستم‌ها می‌شوند. تبلیغ‌افزارها معمولاً باعث تغییر تنظیمات مرورگر، نمایش تبلیغات پاپ‌آپ و حتی کندی سیستم می‌شوند. برای پیشگیری و حذف این بدافزارها، استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی معتبر، دقت در نصب نرم‌افزارهای رایگان، و به‌روزرسانی مداوم سیستم توصیه می‌شود.