تقریباً همه‌چیز به سرویس‌های ابری و نرم‌افزارهای SaaS متکی است، مدیریت امن هویت و دسترسی کاربران بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. پلتفرم Okta یکی از پیشرفته‌ترین راهکارهای Identity and Access Management (IAM) به‌شمار می‌رود که امکان احراز هویت یکپارچه، کنترل دقیق دسترسی‌ها و پیاده‌سازی احراز هویت چندمرحله‌ای را در محیط‌های سازمانی و ابری فراهم می‌کند.

اوکتا (Okta) چیست؟

Okta یک پلتفرم ابری تخصصی در حوزه مدیریت هویت و دسترسی کاربران است که به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا ورود کاربران، کارکنان و مشتریان به سرویس‌ها را به شکلی ایمن، کنترل‌شده و ساده مدیریت کنند. این پلتفرم ابزارهایی مانند Single Sign‑On (SSO) برای ورود یک‌باره به چند سرویس، Multi‑Factor Authentication (MFA) برای تأیید چندمرحله‌ای هویت و Lifecycle Management جهت مدیریت خودکار ایجاد و حذف حساب‌ها را در خود جای داده است. به‌عبارتی Okta یک لایه احراز هویت مستقل و مقیاس‌پذیر ارائه می‌دهد که می‌تواند با صدها سامانه ابری مانند AWS، Google Workspace، Salesforce و Slack همگام شود.

در سطح فنی اوکتا بر پایه‌ی معماری ابری (Cloud‑Based) طراحی شده و با استفاده از استانداردهایی نظیر OAuth 2.0، OpenID Connect و SAML 2.0، فرایند احراز هویت و صدور توکن‌های دسترسی را به‌صورت ایمن و رمزنگاری‌شده انجام می‌دهد. نتیجه آن است که کاربران بدون نیاز به نگهداری چندین رمز عبور یا ورودهای جداگانه، قادرند به همه سرویس‌های مجاز خود دسترسی یابند، در حالی که تیم‌های امنیتی کنترل کامل بر سیاست‌های دسترسی و سطح اعتماد هر نشست را حفظ می‌کنند.

اوکتا (Okta) چگونه کار می‌کند؟

1. فدراسیون هویت (Identity Federation)

پایه و معماری اصلی Okta بر مفهوم فدراسیون هویت استوار است. در این معماری، احراز هویت کاربران در یک مرکز واحد (Identity Provider) انجام می‌شود و نیازی نیست هر سرویس به‌صورت مستقل، اطلاعات کاربری را نگهداری یا تأیید کند. زمانی که کاربر قصد ورود به یک برنامه یا سرویس SaaS دارد، آن برنامه او را به Okta هدایت می‌کند تا فرآیند احراز هویت در یک محیط امن و متمرکز صورت گیرد. سپس با ایجاد یک Secure Federated Session هویت کاربر میان سرویس‌ها به‌صورت رمزنگاری‌شده به اشتراک گذاشته می‌شود و خطر افشای اطلاعات کاهش می‌یابد.

2. احراز هویت اولیه و بررسی سیاست‌های دسترسی

در این مرحله کاربر اطلاعات هویتی خود مانند نام کاربری و رمز عبور را وارد می‌کند یا از روش‌های جایگزین نظیر رمز یک‌بار مصرف (OTP)، احراز هویت بیومتریک یا پیامک تأیید بهره می‌گیرد. پلتفرم Okta داده‌های دریافتی را یا از پایگاه داده‌ی داخلی خود اعتبارسنجی می‌کند یا با مخزن سازمانی متصل مانند Active Directory یا LDAP مقایسه می‌کند. در همین زمان Okta سیاست‌های امنیتی تعریف‌شده توسط سازمان را نیز بررسی می‌کند (برای مثال بررسی نوع دستگاه، موقعیت جغرافیایی، محدوده زمانی یا آدرس IP). تنها در‌صورتی‌که همه این معیارها معتبر باشند، مجوز دسترسی صادر شده و یک توکن هویت (Identity Token) برای کاربر تولید می‌شود.

3. تبادل ایمن توکن با استفاده از پروتکل‌های استاندارد

پس از تأیید هویت Okta نقش واسطه‌ی اعتماد (Trust Broker) را بازی می‌کند و از پروتکل‌های شناخته‌شده‌ی امنیتی مانند SAML 2.0، OAuth 2.0 و OpenID Connect برای صدور و تبادل توکن‌های احراز هویت استفاده می‌کند. برای نمونه در سناریوی Single Sign‑On (SSO)، کاربر تنها یک‌بار در Okta احراز هویت می‌کند و همان توکن توسط چندین اپلیکیشن مورد اعتماد پذیرفته می‌شود.

4. اعمال Adaptive Access

در زمان وجود دسترسی فعال برای کاربر، Okta به‌صورت لحظه‌ای رفتار کاربر را زیر نظر می‌گیرد تا از سازگاری آن با الگوهای معمول اطمینان یابد. فناوری Adaptive Access Policies عواملی چون موقعیت مکانی، نوع دستگاه، آدرس IP، سیستم عامل و ریتم تعامل کاربر را تحلیل می‌کند. در صورت تشخیص رفتار مشکوک یا مغایر با سیاست‌ها، سیستم به‌صورت پویا (Dynamic) سطح احراز هویت را تغییر داده، ورود را متوقف یا مرحله‌ی امنیتی بیشتری (مانند MFA) فعال می‌کند.

مقایسه Okta Azure AD

اگرچه هر دو پلتفرم Okta و Azure Active Directory هدفی مشترک یعنی «مدیریت ایمن هویت و دسترسی» را دنبال می‌کنند، اما رویکرد و فلسفه طراحی آن‌ها متفاوت است. Okta یک سرویس کاملاً مستقل از زیرساخت‌های خاص است و امکان یکپارچگی آسان با بیش از ۷۰۰۰ اپلیکیشن SaaS را از طریق اتصال‌های ازپیش‌آماده (pre‑built connectors) فراهم می‌کند. تمرکز اوکتا بر ارائه یک پلتفرم چندسازمانی (Multi‑Tenant) است که برای کاربرانی با محیط‌های ترکیبی (Cloud + On‑Prem) گزینه‌ای بی‌طرف و سبک محسوب می‌شود. در مقابل Azure AD محصولی از مایکروسافت است که عمیقاً با اکوسیستم ویندوز و Microsoft 365 یکپارچه شده و برای سازمان‌هایی که زیرساخت خود را در فضای Microsoft Cloud مستقر کرده‌اند، گزینه‌ای طبیعی و بهینه به‌شمار می‌آید.

از طرف دیگر Okta در زمینه رابط کاربری، امکانات SSO و انعطاف در احراز هویت بین‌سازمانی (B2B و B2C) عملکرد ساده‌تر و توسعه‌پذیرتری دارد. درحالی‌که Azure AD قابلیت‌های پیشرفته‌تری در زمینه Hybrid Join، Conditional Access و اتصال به Active Directory Domain Services ارائه می‌دهد.