مراکز داده، شبکه‌های کامپیوتری و تجهیزات پیشرفته فناوری اطلاعات قلب تپنده هر سازمان محسوب می‌شوند، حفاظت از این زیرساخت‌ها در برابر نوسانات برق، صاعقه و جریان‌های نشتی اهمیت حیاتی دارد. چاه ارت یا سیستم ارتینگ، روشی استاندارد برای هدایت این جریان‌ها به زمین و جلوگیری از آسیب‌های برقی است که امنیت تجهیزات و داده‌های سازمان را تضمین می‌کند.

چاه ارت چیست و چه کاربردی دارد؟

چاه ارت یک ساختار مهندسی‌شده برای اتصال تجهیزات الکتریکی به زمین است که معمولاً شامل حفاری، نصب الکترود فلزی، استفاده از مواد کاهش‌دهنده مقاومت خاک و کابل‌کشی به سیستم برق ساختمان می‌شود. هدف اصلی این سیستم، انتقال سریع و ایمن جریان اضافی یا نشتی به زمین است تا از آسیب دیدن تجهیزات جلوگیری شود.

کاربرد چاه ارت فراتر از صرفاً حفاظت فیزیکی است. در پروژه‌های حساس مانند مراکز داده و شبکه‌های مخابراتی، این سیستم باعث کاهش خطر آتش‌سوزی ناشی از بارهای الکتریکی، افزایش عمر تجهیزات و تضمین عملکرد پایدار شبکه می‌شود. به همین دلیل ارتینگ به‌عنوان یکی از الزامات اصلی در طراحی و اجرای زیرساخت‌های فناوری و امنیت اطلاعات شناخته می‌شود.

کاربرد چاه ارت در حوزه فناوری اطلاعات

• محافظت از سرورها و تجهیزات شبکه:

چاه ارت با انتقال سریع جریان‌های اضافه به زمین، از آسیب‌دیدگی قطعات حساس داخلی سرورها، سوییچ‌ها، روترها و فایروال‌ها جلوگیری می‌کند و پایداری عملکرد سیستم را تضمین می‌کند.

• ایمن‌سازی دیتای سازمانی:

با کاهش خطرات ناشی از نوسانات برق یا صاعقه، احتمال از دست رفتن داده‌ها یا خرابی ذخیره‌سازها کاهش می‌یابد و امنیت اطلاعات در سطح فیزیکی تقویت می‌شود.

• افزایش عمر مفید تجهیزات IT:

وجود ارتینگ مناسب باعث کاهش سایش و آسیب‌های ناشی از شوک‌های الکتریکی می‌شود و به نگهداری طولانی‌مدت تجهیزات کمک می‌کند، که در نهایت هزینه‌های سازمان را کاهش می‌دهد.

• پایداری در عملکرد شبکه‌های حساس:

در شبکه‌هایی که نیازمند ارتباط دائمی و بدون وقفه هستند، ارتینگ استاندارد مانع بروز اختلال‌های ناشی از تغییرات الکتریکی می‌شود و کیفیت سرویس‌دهی را به شکل پایدار حفظ می‌کند.

انواع روش‌های اجرای سیستم ارتینگ در مراکز داده

۱. ارتینگ عمقی (Deep Earth Grounding)

در این روش الکترودها در عمق زیاد (معمولاً بیش از ۱۰ متر) دفن می‌شوند تا به لایه‌های مرطوب و با رسانایی بالای خاک برسند. این عمق بیشتر باعث کاهش مقاومت سیستم ارتینگ و بهبود عملکرد آن در شرایطی که خاک سطحی خشک یا دارای مقاومت بالا است، می‌شود. ارتینگ عمقی اغلب برای مراکز داده بزرگ یا مناطقی که مقاومت زمین به طور طبیعی زیاد است، توصیه می‌شود.

مزیت اصلی ارتینگ عمقی، پایداری طولانی‌مدت در عملکرد و مقاومت کم است که باعث حفاظت بهتر تجهیزات حساس می‌شود. البته اجرای این روش نیاز به تجهیزات حفاری ویژه، هزینه بیشتر و زمان نصب طولانی‌تر دارد. در پروژه‌های حیاتی مانند بانک‌ها یا مراکز مخابراتی، این نوع ارتینگ تضمین‌کننده امنیت شبکه در برابر شدیدترین نوسانات برقی است.

۲. ارتینگ سطحی (Surface Grounding)

در ارتینگ سطحی الکترودها در عمق کمتر (معمولاً ۱ تا ۳ متر) نصب می‌شوند و شبکه‌ای از صفحات یا سیم‌های مسی در سطح زمین یا نزدیک به سطح خاک قرار می‌گیرند. این روش به دلیل هزینه کمتر و سرعت نصب بالا، در پروژه‌های کوچک‌تر یا مناطقی با خاک رسانا محبوب است.

مزیت ارتینگ سطحی در قابلیت اجرای سریع و تعمیر آسان آن است، اما در شرایط خاک خشک یا کم‌رسانا، عملکرد مطلوبی ندارد و ممکن است نیاز به استفاده از مواد بهبوددهنده مقاومت خاک باشد. در مراکز داده که سرعت راه‌اندازی اهمیت دارد ولی بار الکتریکی کمتر است، ارتینگ سطحی گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شود.

مراحل اجرای چاه ارت استاندارد

1. بررسی زمین و مقاومت خاک:

پیش از شروع پروژه، با دستگاه ارت‌تستر مقاومت زمین اندازه‌گیری می‌شود تا عمق و نوع ارتینگ مناسب تعیین گردد.

2. حفاری و جانمایی الکترود:

بر اساس نوع ارتینگ چاهی با عمق مشخص حفر و الکترود مسی یا فولادی گالوانیزه در مرکز آن قرار داده می‌شود.

3. استفاده از مواد بهبوددهنده مقاومت خاک:

مواد ویژه مانند بنتونیت یا کربن فعال اطراف الکترود ریخته می‌شوند تا مقاومت زمین کاهش یابد و اتصال بهتر برقرار شود.

4. اتصالات و کابل‌کشی ارت به تجهیزات:

کابل مسی استاندارد به الکترود متصل و به تابلو برق یا رک دیتاسنتر هدایت می‌شود، تا مسیر ارتینگ کامل گردد.

5. پوشش‌دهی و تثبیت چاه:

چاه با لایه‌های خاک مناسب پر می‌شود و بخش بالایی آن با درپوش و علائم هشدار ایمن می‌گردد.

6. تست نهایی و ثبت نتایج:

پس از نصب مقاومت ارت دوباره اندازه‌گیری و در گزارش پروژه ثبت می‌شود تا انطباق با استانداردها تأیید شود.

استانداردها و الزامات فنی ارتینگ در تجهیزات فناوری اطلاعات

مقاومت مجاز ارتینگ

برای حفاظت کامل از تجهیزات حساس فناوری اطلاعات، مقاومت زمین باید معمولاً کمتر از ۲ اهم باشد. این مقدار به سیستم اجازه می‌دهد جریان‌های ناخواسته، مانند نشت برق یا صاعقه، در کوتاه‌ترین زمان ممکن به زمین منتقل شده و از مسیر تجهیزات دور شوند. مقاومت بالاتر از این مقدار می‌تواند موجب افزایش زمان دفع جریان، آسیب به قطعات الکترونیکی شود.

استفاده از الکترود و کابل‌های استاندارد

کیفیت و جنس الکترود نقش مهمی در کارایی سیستم ارتینگ دارد. استفاده از الکترودهای مس خالص یا فولاد گالوانیزه با پوشش ضد‌خوردگی، همراه با قطر و طول استاندارد، تضمین می‌کند که هدایت جریان به خاک با حداقل افت انجام شود. همچنین کابل‌های ارت باید از مس خالص با سطح مقطع مناسب انتخاب شوند تا توانایی عبور جریان بدون داغ شدن یا افت ولتاژ را داشته باشند.

رعایت مسیر مستقل ارت به تجهیزات حساس

تجهیزاتی مانند سرورها، روترها، فایروال‌ها یا ذخیره‌سازهای مرکزی باید ارت اختصاصی داشته باشند. این کار مانع از ایجاد تداخل جریان ارتینگ بین دستگاه‌ها و کاهش ریسک انتقال نویز الکتریکی یا ضربه‌های ولتاژی بین بخش‌های مختلف شبکه می‌شود. مسیر مستقل ارتینگ، به ویژه در مراکز داده بزرگ، نیاز حیاتی برای حفظ پایداری سیستم و امنیت اطلاعات است.

تست دوره‌ای مقاومت زمین

مقاومت خاک و کیفیت اتصالات ممکن است با گذشت زمان تغییر کند. بنابراین لازم است حداقل هر ۶ ماه یک‌بار تست مقاومت زمین انجام شود تا از عملکرد صحیح مطمئن شویم. اگر مقدار مقاومت افزایش یافته باشد، باید اقدامات اصلاحی نظیر تعویض کابل، افزودن مواد رسانا یا بازسازی اتصالات صورت گیرد.

انطباق با استانداردهای بین‌المللی

به‌کارگیری استانداردهای معتبر جهانی مانند IEEE، TIA و IEC به معنی استفاده از دستورالعمل‌های اثبات‌شده و قابل اعتماد در طراحی، اجرا و نگهداری سیستم ارتینگ است. رعایت این استانداردها باعث می‌شود سیستم شما هم از نظر فنی و هم از نظر ایمنی با بهترین روش‌های موجود سازگار باشد و در صورت ممیزی یا بازرسی، تاییدیه‌های لازم را دریافت کند.

هزینه‌ها و عوامل مؤثر بر قیمت ایجاد چاه ارت

• عمق حفاری
• نوع و مقاومت خاک
• جنس و ابعاد الکترود
• مواد بهبوددهنده مقاومت خاک (بنتونیت، کربن فعال و…)
• نوع و طول کابل ارت
• تجهیزات و ابزارهای مورد استفاده
• محل و شرایط آب‌وهوایی پروژه

خدمات چاه ارت و ارتینگ در شرکت امن افزار رایکا

امن افزار رایکا با بهره‌گیری از تیم متخصص و تجهیزات پیشرفته، خدمات طراحی، اجرا و تست چاه ارت را مطابق با استانداردهای بین‌المللی ارائه می‌دهد. ما با سال‌ها تجربه در پروژه‌های مراکز داده، شبکه‌های سازمانی و زیرساخت‌های حساس، اطمینان می‌دهیم که سیستم ارتینگ شما دارای کمترین مقاومت ممکن و بیشترین پایداری خواهد بود.

برای دریافت خدمات و مشاوره رایگان از امن افزار رایکا، در زمینه اجرای چاه ارت روی لینک زیر کلیک کنید.👇

خدمات اجرای چاه ارت

جمع‌بندی…

چاه ارت و سیستم ارتینگ، ستون امنیت الکتریکی هر مرکز داده یا شبکه سازمانی محسوب می‌شود. اجرای صحیح و مطابق با استاندارد، نه تنها از آسیب‌های تجهیزات جلوگیری می‌کند، بلکه امنیت داده‌ها و پایداری سرویس‌ها را تضمین می‌نماید. انتخاب پیمانکار باتجربه، در این مسیر حیاتی است.

سوالات متداول