در ذخیره‌سازی اطلاعات مدیریت دقیق و بهینه داده‌ها اهمیت زیادی دارد. یکی از مفاهیمی که نقش کلیدی در این زمینه ایفا می‌کند LUN یا Logical Unit Number است. LUN به زبان ساده شناسه‌ای برای تعیین موقعیت یک واحد ذخیره‌سازی در یک شبکه یا سیستم است و به سرورها کمک می‌کند تا به درستی به فضای ذخیره‌سازی دسترسی پیدا کنند.

LUN چیست؟

LUN یا Logical Unit Number به زبان ساده شناسه‌ای است که به یک واحد منطقی ذخیره‌سازی در یک سیستم اختصاص داده می‌شود. این شناسه به سرورها و دستگاه‌ها کمک می‌کند تا به درستی فضای ذخیره‌سازی را شناسایی و مدیریت کنند. در محیط‌هایSAN  یاDAS ، LUNها این امکان را فراهم می‌کنند که فضای فیزیکی ذخیره‌سازی به صورت بخش‌های جداگانه منطقی تقسیم و به دستگاه‌های مختلف اختصاص یابد.

با استفاده از LUN می‌توان چندین فضای ذخیره‌سازی مستقل بر روی یک سخت‌افزار مشترک ایجاد کرد، بدون اینکه سیستم‌های مختلف تداخل یا دسترسی ناخواسته به داده‌های یکدیگر داشته باشند. این ساختار به ویژه در محیط‌های مجازی‌سازی، سرورهای بزرگ و دیتاسنترها کاربرد زیادی دارد، زیرا امکان کنترل بهتر، مدیریت ساده‌تر و بهینه‌سازی منابع ذخیره‌سازی را فراهم می‌کند.

چگونه LUN در سیستم‌های ذخیره‌سازی کار می‌کند؟

1. تخصیص فضای ذخیره‌سازی:

ابتدا مدیر شبکه یا سامانه، فضای فیزیکی موجود بر روی دیسک‌ها یا آرایه‌های ذخیره‌سازی را به بخش‌هایی منطقی تقسیم می‌کند. هر بخش با یک LUN مشخص می‌شود و می‌تواند اندازه و ویژگی‌های متفاوتی داشته باشد.

2. ایجاد دسترسی برای سرورها:

پس از تخصیص LUNها باید مشخص شود که کدام سرور یا دستگاه می‌تواند به کدام LUN دسترسی داشته باشد. این کار از طریق تنظیمات دسترسی (مثل zoning یا mapping) در تجهیزات SAN یا NAS انجام می‌شود تا امنیت و کارایی حفظ شود.

3. شناسایی توسط سیستم عامل:

زمانی که سرور به LUN متصل شد، سیستم‌عامل سرور این فضای ذخیره‌سازی را به عنوان یک دیسک مستقل شناسایی می‌کند. برای سرور تفاوتی نمی‌کند که این دیسک واقعی یا منطقی باشد؛ آن را به شکل یک دیسک محلی مدیریت خواهد کرد.

4. استفاده از فضای ذخیره‌سازی:

پس از شناسایی، سرور می‌تواند LUN را فرمت کند، روی آن فایل سیستم ایجاد کند و داده‌ها را ذخیره کند. این روند دقیقاً مشابه استفاده از یک هارد دیسک فیزیکی است، اما در پشت صحنه LUN تنها یک بخش منطقی از فضای ذخیره‌سازی است.

انواع LUN

• Thick Provisioned LUN

در این نوع LUN تمام فضای مورد نظر در زمان ایجاد به صورت کامل از قبل رزرو می‌شود. به عنوان مثال، اگر ۱۰۰ گیگابایت فضا برای یک LUN تخصیص داده شود، این مقدار بلافاصله روی سیستم ذخیره‌سازی اشغال می‌شود. این روش سرعت دسترسی بالایی ارائه می‌دهد زیرا دیگر نیازی به اختصاص دینامیک فضای ذخیره‌سازی حین استفاده وجود ندارد، اما در عوض باعث مصرف بیشتر فضای فیزیکی می‌شود.

• Thin Provisioned LUN

در Thin Provisioned LUN برخلاف مدل قبلی، فضای فیزیکی به صورت تدریجی و بر اساس نیاز واقعی اختصاص داده می‌شود. مثلاً اگر یک LUN ۱۰۰ گیگابایتی تعریف شود ولی فقط ۲۰ گیگابایت داده ذخیره گردد، تنها همان ۲۰ گیگابایت از فضای واقعی اشغال خواهد شد. این مدل به بهینه‌سازی فضای ذخیره‌سازی کمک می‌کند، ولی در صورت رشد سریع داده‌ها ممکن است با مشکلاتی مثل کمبود فضای ناگهانی روبرو شود.

• Snapshot LUN

Snapshot LUN به نسخه‌ای کپی شده از یک LUN در یک لحظه خاص گفته می‌شود. این نوع LUN بیشتر برای بکاپ‌گیری یا بازیابی سریع اطلاعات استفاده می‌شود. Snapshot معمولاً فضای زیادی اشغال نمی‌کند، زیرا فقط تغییرات نسبت به نسخه اصلی را ذخیره می‌کند. این روش امکان بازگردانی داده‌ها به زمان خاصی را با سرعت بالا فراهم می‌کند.

• Clone LUN

Clone LUN یک کپی کامل از یک LUN موجود است که مستقل عمل می‌کند. برخلاف Snapshot که به داده‌های اصلی وابسته است، Clone یک کپی کامل بوده و حتی اگر LUN اصلی حذف یا تغییر کند، Clone بدون مشکل به کار خود ادامه می‌دهد. این نوع LUN بیشتر برای محیط‌هایی مناسب است که نیاز به تست، توسعه یا ایجاد چند نسخه مشابه از داده‌ها دارند.

LUN Masking و LUN Mapping

LUN Masking چیست؟

LUN Masking روشی در مدیریت ذخیره‌سازی است که با استفاده از آن مشخص می‌شود کدام سرورها یا دستگاه‌های میزبان (Hostها) به کدام LUN دسترسی دارند. به عبارت ساده‌تر LUN Masking باعث می‌شود هر سرور فقط LUNهای مجاز خود را ببیند و از دسترسی به سایر LUNها محروم شود. این کار برای افزایش امنیت، جلوگیری از اشتباهات دسترسی و بهبود کنترل منابع حیاتی است.

معمولاً این فرآیند در سطح استوریج یا سوئیچ SAN انجام می‌شود و جلوی دسترسی ناخواسته یا تصادفی به داده‌ها را می‌گیرد.

LUN Mapping چیست؟

LUN Mapping فرآیندی است که در آن تعیین می‌شود کدام LUN باید به کدام سرور یا هاست نمایش داده شود. در این مرحله، مدیر سیستم مشخص می‌کند که یک LUN خاص تحت یک شناسه مشخص (مانند Target ID) به یک هاست معین در شبکه متصل شود. Mapping اساساً زیرساخت ارتباطی بین ذخیره‌ساز و سرور را تنظیم می‌کند و اطمینان می‌دهد که سرورها به درستی به منابع ذخیره‌سازی اختصاص‌یافته خود دسترسی دارند.

این عملیات قبل از LUN Masking انجام می‌شود و پایه‌ای برای مدیریت دسترسی و بهینه‌سازی عملکرد محسوب می‌شود.

جمع‌بندی…

LUN یا Logical Unit Number یکی از مفاهیم کلیدی در دنیای ذخیره‌سازی داده‌هاست که نقش مهمی در سازماندهی، مدیریت و دسترسی به داده‌ها ایفا می‌کند. با کمک مفاهیمی مانند LUN Masking و LUN Mapping، می‌توان امنیت، بهره‌وری و کنترل دقیق‌تری بر منابع ذخیره‌سازی ایجاد کرد. درک درست از انواع LUN و نحوه عملکرد آن‌ها به مدیران شبکه و سیستم این امکان را می‌دهد تا زیرساخت‌های مطمئن‌تر و بهینه‌تری برای داده‌های سازمانی خود بسازند.