اتصال گرا (Connection-Oriented) و غیر اتصال گرا (Connectionless) دو نوع از روش‌های ارتباطی در شبکه‌های ارتباطی هستند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. پروتکل‌های اتصال گرا به برقراری یک ارتباط پایدار و دوطرفه قبل از ارسال داده‌ها نیاز دارند، در حالی که پروتکل‌های غیر اتصال گرا بدون نیاز به برقراری اتصال قبلی، داده‌ها را به صورت مستقل ارسال می‌کنند. در این مقاله به بررسی تفاوت‌ها، مزایا و معایب هر یک از این روش‌ها پرداخته می‌شود تا بتوانید انتخاب بهتری برای استفاده در شبکه‌ها و سیستم‌های مختلف داشته باشید.

برسی پروتکل‌های اتصال گرا (Connection-Oriented)

پروتکل‌های اتصال گرا (Connection-Oriented) به پروتکل‌هایی گفته می‌شود که برای برقراری ارتباط، ابتدا یک اتصال پایدار و دوطرفه بین دو دستگاه برقرار می‌کنند. در این نوع پروتکل‌ها، پیش از شروع انتقال داده‌ها، یک فرآیند handshake انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که هر دو دستگاه قادر به ارسال و دریافت داده‌ها هستند. این نوع اتصال معمولا برای ارتباطات حساس به خطا یا نیازمند به ترتیب و سازماندهی داده‌ها استفاده می‌شود. از ویژگی‌های این پروتکل‌ها می‌توان به تأخیر زمانی بیشتر برای برقراری اتصال و اطمینان از تحویل دقیق داده‌ها اشاره کرد.

پروتکل‌های اتصال گرا معمولاً در شرایطی استفاده می‌شوند که انتقال داده‌ها باید به صورت مطمئن و بدون خطا صورت گیرد. این پروتکل‌ها قابلیت‌های مختلفی مانند مدیریت خطا، تأخیر کم در هنگام دریافت داده‌ها و امکان بازسازی داده‌های گمشده دارند. به علاوه، پروتکل‌های اتصال گرا به صورت پویا وضعیت ارتباط را کنترل کرده و در صورت لزوم اتصال را قطع یا دوباره برقرار می‌کنند.

نمونه‌هایی از پروتکل‌های اتصال گرا:

• TCP:

یکی از معروف‌ترین پروتکل‌های اتصال گرا که در شبکه‌های IP برای انتقال داده‌ها استفاده می‌شود.

• SCTP:

پروتکلی که برای ارسال داده‌ها به صورت اتصال گرا در شبکه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• 25:

پروتکلی قدیمی که در شبکه‌های ارتباطی سنتی استفاده می‌شود و بر پایه اتصال گرا طراحی شده است.

برسی پروتکل‌های غیر اتصال گرا (Connectionless)

پروتکل‌های غیر اتصال گرا (Connectionless) به پروتکل‌هایی گفته می‌شود که بدون نیاز به برقراری اتصال ثابت بین دستگاه‌ها، داده‌ها را منتقل می‌کنند. در این نوع پروتکل‌ها، اطلاعات به صورت بسته‌های مستقل و بدون تضمین تحویل به مقصد ارسال می‌شوند. به عبارت دیگر، فرستنده داده‌ها را ارسال می‌کند بدون اینکه از صحت دریافت آن در مقصد اطمینان داشته باشد. این نوع پروتکل‌ها معمولاً در شرایطی استفاده می‌شوند که سرعت و کارایی بیشتر از اطمینان از تحویل صحیح داده‌ها اولویت دارد.

یکی از ویژگی‌های اصلی پروتکل‌های غیر اتصال گرا، سادگی آن‌ها است. این پروتکل‌ها به دلیل عدم نیاز به مدیریت پیچیده اتصال و ارتباطات، به مراتب سریع‌تر از پروتکل‌های اتصال گرا عمل می‌کنند. با این حال چون هیچ تضمینی برای تحویل داده‌ها وجود ندارد، در برخی موارد ممکن است داده‌ها به مقصد نرسند یا دچار اختلال شوند.

نمونه‌هایی از پروتکل‌های غیر اتصال گرا:

• UDP:

پروتکلی که برای ارسال داده‌ها در شبکه‌های اینترنتی استفاده می‌شود و هیچ تضمینی برای تحویل داده‌ها ارائه نمی‌دهد.

• IP:

پروتکلی که وظیفه مسیریابی بسته‌های داده را بر عهده دارد و به صورت غیر اتصال گرا عمل می‌کند.

• ICMP:

پروتکلی که برای ارسال پیام‌های کنترلی و خطاهای مربوط به شبکه استفاده می‌شود و بدون برقراری اتصال، پیام‌ها را ارسال می‌کند.

تفاوت های پروتکل های اتصال گرا و غیر اتصال گرا

پروتکل‌های اتصال گرا و غیر اتصال گرا از نظر نحوه‌ی برقراری ارتباط و ارسال داده‌ها تفاوت‌های اساسی دارند. پروتکل‌های اتصال گرا مانند TCP ابتدا یک اتصال میان فرستنده و گیرنده برقرار کرده و پس از آن داده‌ها به صورت پیوسته و منظم ارسال می‌شوند. این پروتکل‌ها تضمین می‌کنند که داده‌ها به مقصد رسیده و به ترتیب درست ارسال شوند. در عوض، پروتکل‌های غیر اتصال گرا مانند UDP هیچ‌گونه اتصالی برقرار نمی‌کنند و داده‌ها به صورت بسته‌های مستقل ارسال می‌شوند. در این پروتکل‌ها هیچ تضمینی برای تحویل یا ترتیب داده‌ها وجود ندارد و ممکن است در مسیر ارسال از دست بروند یا دچار اختلال شوند.

تفاوت دیگر این دو پروتکل در نحوه استفاده از منابع و سرعت است. پروتکل‌های اتصال گرا به دلیل فرآیندهایی مانند ایجاد اتصال، تایید دریافت داده‌ها و مدیریت خطاها، منابع بیشتری مصرف می‌کنند و معمولاً سرعت کمتری دارند. اما در پروتکل‌های غیر اتصال گرا، به دلیل سادگی در فرآیند ارسال داده‌ها، سرعت بالاتر است و منابع کمتری مصرف می‌شود، هرچند که به دلیل عدم تضمین تحویل صحیح داده‌ها، ممکن است در برخی شرایط عملکرد قابل اعتمادی نداشته باشند.