پروتکل FTP چیست؟ چه تفاوتی بین FTP و FTPS و SFTP وجود دارد؟

پروتکل FTP (File Transfer Protocol) یکی از ابزارهای اصلی برای انتقال فایل‌ها در بستر شبکه است که به‌طور گسترده در محیط‌های مختلف استفاده می‌شود. این پروتکل به کاربران این امکان را می‌دهد تا فایل‌ها را به راحتی از یک دستگاه به دستگاه دیگر منتقل کنند.

در این مطلب به بررسی سه پروتکل اصلی در انتقال فایل‌ها یعنی FTP، SFTP و FTPS خواهیم پرداخت و تفاوت‌های آن‌ها از نظر عملکرد، امنیت و کاربرد را مورد بررسی قرار می‌دهیم تا به شما در انتخاب بهترین گزینه برای نیازهای خود کمک کنیم.

پروتکل FTP چیست؟

پروتکل انتقال فایل یا FTP (File Transfer Protocol) یک پروتکل در بستر شبکه است که برای انتقال فایل‌های کامپیوتری بین دو دستگاه در یک شبکه مبتنی بر پروتکل TCP/IP استفاده می‌شود. این پروتکل از مدل Server-Client پیروی می‌کند که در آن یک دستگاه (Server) فایل‌ها را در اختیار دستگاه دیگر (Client) قرار می‌دهد. FTP به کاربران این امکان را می‌دهد تا فایل‌ها را به‌سرعت و با سهولت از یک دستگاه به دستگاه دیگر منتقل کنند، بدون اینکه نیازی به دخالت فیزیکی در انتقال داده‌ها باشد.

FTP یک ابزار قدرتمند در دنیای شبکه است که در مقایسه با سایر روش‌های انتقال داده مانند ایمیل یا HTTP مزایای خاصی دارد. این پروتکل به‌ویژه برای انتقال حجم بالای فایل‌ها و یا مدیریت فایل‌ها در سرورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال یکی از مسائل اصلی در مورد FTP امنیت آن است که در نسخه استاندارد آن اطلاعات به‌طور متن باز (unencrypted) منتقل می‌شوند. در ادامه، تفاوت‌های این پروتکل با نسخه‌های امن‌تر مانند SFTP و FTPS را بررسی خواهیم کرد تا درک کامل‌تری از این ابزار در اختیار شما قرار دهیم.

FTP چگونه کار می‌کند؟

پروتکل FTP برای انتقال فایل‌ها از یک دستگاه به دستگاه دیگر از دو کانال مجزا استفاده می‌کند: کانال داده برای انتقال محتوای فایل‌ها و کانال فرمان برای ارسال دستورات و هماهنگی میان کلاینت و سرور. در ادامه، نحوه کار FTP و مراحل مختلف آن را بررسی می‌کنیم.

کانال داده

کانال داده در پروتکل FTP نقش پیک ویژه‌ای را ایفا می‌کند که محتوای فایل‌ها را از سرور به کلاینت و بالعکس منتقل می‌کند. این کانال مخصوص انتقال داده‌ها است و به‌طور مستقل از کانال فرمان عمل می‌کند، به طوری که عملیات انتقال داده‌ها بدون تداخل در سایر دستورات می‌تواند انجام شود.

کانال فرمان

کانال فرمان در FTP مانند یک خط تلفن اختصاصی عمل می‌کند که برای ارسال دستورات میان کلاینت و سرور مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این کانال برای مدیریت و هماهنگی دستورات مانند درخواست دریافت یا ارسال فایل‌ها استفاده می‌شود و هیچ داده‌ای از طریق این کانال منتقل نمی‌شود.

ورود به سرور

برای آغاز استفاده از FTP کاربر ابتدا باید به سرور FTP وارد شود. در بیشتر موارد، دسترسی به سرور نیازمند نام کاربری و رمز عبور است، اما برخی سرورها اجازه دسترسی بدون نیاز به احراز هویت را می‌دهند که به این نوع دسترسی، FTP ناشناس گفته می‌شود.

آغاز ارتباط

هنگامی که کلاینت درخواست انتقال فایل را می‌دهد، ارتباط با سرور آغاز می‌شود. کلاینت درخواست خود را به سرور ارسال می‌کند و پس از دریافت تاییدیه، ارتباط برای انتقال فایل‌ها برقرار می‌شود.

انتقال فایل‌ها

پس از برقراری ارتباط، کلاینت می‌تواند عملیات مختلفی مانند آپلود، دانلود، حذف، تغییر نام، و کپی کردن فایل‌ها را انجام دهد. این انتقال‌ها از طریق کانال داده انجام می‌شود که اطلاعات را از سرور به کلاینت و بالعکس منتقل می‌کند.

حالت‌های فعال و غیرفعال

در پروتکل FTP دو حالت انتقال فعال و غیرفعال وجود دارد. در حالت فعال، کلاینت آغازگر ارتباط است و سرور برای انتقال داده‌ها یک اتصال جدید برقرار می‌کند. در حالت غیرفعال، سرور اطلاعات لازم برای باز کردن کانال داده را از طریق کانال فرمان به کلاینت ارسال می‌کند و کلاینت پس از دریافت دستور، داده‌ها را منتقل می‌کند.

انواع پروتکل FTP

پروتکل FTP در انواع مختلفی وجود دارد که هر یک از آن‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. مهم‌ترین انواع این پروتکل شامل FTP، SFTP و FTPS هستند که در ادامه به توضیح هر کدام پرداخته می‌شود.

FTP عادی (Standard FTP)

FTP عادی، همان پروتکل انتقال فایل سنتی است که برای انتقال داده‌ها از یک دستگاه به دستگاه دیگر استفاده می‌شود. این پروتکل ارتباط خود را از طریق پورت‌های مشخصی در شبکه برقرار می‌کند، اما متاسفانه امنیت در آن به‌طور پیش‌فرض تضمین نشده است. اطلاعات در این نوع انتقال به‌صورت متنی و بدون رمزنگاری ارسال می‌شوند که این امر می‌تواند منجر به مشکلات امنیتی مانند شنود اطلاعات توسط هکرها شود.

مزایای FTP	معایب FTP
سرعت بالا در انتقال فایل‌ها	امنیت پایین و عدم رمزنگاری داده‌ها
پیاده‌سازی ساده و استفاده آسان	آسیب‌پذیری در برابر حملات مانند شنود داده‌ها و دستکاری فایل‌ها
سازگاری با بیشتر سیستم‌ها و نرم‌افزارها	_

SFTP (SSH File Transfer Protocol)

SFTP یا پروتکل انتقال فایل مبتنی بر SSH یکی از نسخه‌های امن‌تر FTP است که بر پایه پروتکل SSH (Secure Shell) طراحی شده است. این پروتکل به‌طور پیش‌فرض تمامی داده‌ها را رمزنگاری می‌کند و از این جهت نسبت به FTP عادی امنیت بیشتری دارد. SFTP علاوه بر انتقال فایل، امکان انجام سایر عملیات مدیریتی مانند تغییر نام و حذف فایل‌ها را نیز فراهم می‌کند و برای محیط‌هایی که امنیت بالا مورد نیاز است، گزینه مناسبی محسوب می‌شود.

مزایای SFTP	معایب FTP
امنیت بسیار بالا با استفاده از رمزنگاری کامل	سرعت انتقال نسبتاً پایین‌تر به دلیل رمزنگاری
انتقال داده‌ها در یک کانال امن	نیاز به پیکربندی SSH
احراز هویت قوی با SSH	_

رمزنگاری چیست و چگونه به داده‌ها و اطلاعات امنیت می‌بخشد؟

FTPS (FTP Secure)

FTPS که به‌عنوان FTP Secure نیز شناخته می‌شود، نسخه‌ای از FTP است که از پروتکل SSL/TLS برای رمزنگاری ارتباطات استفاده می‌کند. این پروتکل در واقع همان FTP عادی است که امنیت آن با استفاده از SSL/TLS افزایش یافته است. FTPS می‌تواند به‌صورت فعال یا غیرفعال عمل کند و داده‌ها را در حین انتقال رمزنگاری می‌کند، به این ترتیب اطلاعات ارسالی یا دریافتی از حملات شنود در امان می‌ماند.

مزایای FTPS	مزایای FTPS
امنیت بالاتر نسبت به FTP با استفاده از رمزنگاری SSL/TLS	استفاده از دو کانال که باعث کاهش سرعت می‌شود
سازگاری با پروتکل‌های FTP معمولی	پیچیدگی در پیکربندی و مدیریت گواهینامه‌های SSL/TLS
امکان استفاده از احراز هویت با گواهینامه‌های دیجیتال	مشکلات اتصال در محیط‌های دارای فایروال

بررسی تفاوت SFTP با FTPS

SFTP یک پروتکل امن برای انتقال فایل‌هاست که از پروتکل SSH (Secure Shell) برای رمزنگاری استفاده می‌کند. این پروتکل همه اطلاعات منتقل‌شده را از ابتدا تا انتها رمزنگاری می‌کند، به‌طوری‌که حتی اگر داده‌ها در مسیر انتقال مورد حمله قرار گیرند، نمی‌توان آن‌ها را خواند یا دستکاری کرد. SFTP تنها از یک کانال برای انتقال داده‌ها استفاده می‌کند که امنیت آن را افزایش می‌دهد و موجب می‌شود تا سرعت انتقال فایل‌ها نسبت به FTP استاندارد کمی کاهش یابد.

FTPS که به‌عنوان نسخه امن‌تر پروتکل FTP شناخته می‌شود، از پروتکل SSL/TLS برای رمزنگاری ارتباطات استفاده می‌کند. این پروتکل مشابه FTP استاندارد از دو کانال برای انتقال اطلاعات بهره می‌برد: یکی برای انتقال داده‌ها و دیگری برای ارسال دستورات. با وجود این، FTPS به دلیل استفاده از رمزگذاری SSL/TLS می‌تواند اطلاعات را در هنگام انتقال ایمن نگه دارد. اما این پروتکل به‌طور کلی سرعت پایین‌تری نسبت به SFTP دارد، زیرا مدیریت دو کانال متفاوت می‌تواند بر عملکرد تأثیر بگذارد.

جمع‌بندی…

در این مقاله با بررسی پروتکل‌های انتقال فایل، به مفهوم و تفاوت‌های FTP، SFTP و FTPS پرداخته شد. FTP به عنوان پروتکلی ساده و سریع، اما با امنیت پایین، برای انتقال فایل‌ها استفاده می‌شود. SFTP با استفاده از رمزنگاری کامل و انتقال در یک کانال امن، امنیت بالا را ارائه می‌دهد. FTPS نیز با افزودن رمزنگاری SSL/TLS به پروتکل FTP امنیت را در سطح متوسطی ارائه می‌دهد، اما استفاده از دو کانال برای انتقال داده‌ها می‌تواند سرعت انتقال را بسیار کاهش دهد.