احراز هویت یکی از مفاهیم کلیدی در دنیای فناوری اطلاعات و امنیت سایبری است. با گسترش استفاده از اینترنت و برنامه‌های آنلاین، ضرورت احراز هویت به‌منظور تأمین امنیت اطلاعات و حفظ حریم خصوصی کاربران، به‌روشی غیرقابل انکار تبدیل شده است. در این مقاله، به بررسی عمیق احراز هویت، تفاوت آن با شناسایی، فاکتورهای اصلی سیستم‌های احراز هویت و همچنین تکنیک‌های مدرن مانند احراز هویت چندفاکتوری می‌پردازیم.
احراز هویت چیست؟
احراز هویت به فرآیند تأیید هویت فرد یا سیستم‌های مختلف اشاره دارد. به بیان ساده، این فرآیند تلاش می‌کند تا مشخص کند آیا شخصی که ادعای هویت خاصی را دارد می‌تواند آنرا اثبات کند یا خیر. این امر معمولاً از طریق جمع‌آوری و اعتبار سنجی اطلاعات مختلف صورت می‌گیرد که می‌تواند شامل نام کاربری و رمز عبور، کدهای تولید شده (OTP)، یا حتی ویژگی‌های بیومتریک مانند اثر انگشت یا تشخیص چهره باشد.
احراز هویت نه‌تنها برای افراد، بلکه برای سامانه‌ها و دستگاه‌ها نیز ضروری است. به‌عنوان مثال، یک دستگاه اینترنت اشیاء (IoT) باید بتواند تأیید کند که فقط دستگاه‌های مجاز به آن متصل می‌شوند. بنابراین، احراز هویت به عنوان یک بخش بنیادی در تضمین امنیت و اعتبار هر نوع تعامل آنلاین بررسی می‌شود.
تفاوت احراز هویت (Authentication) با شناسایی (Identification)
شناسایی (Identification) به فرآیند بازشناسی هویت یک فرد اشاره دارد، در حالی که احراز هویت تأیید می‌کند که این فرد همان‌گونه که ادعا می‌کند، واقعی می‌باشد.
مثلاً در یک سیستم ورود، مرحله اول شناسایی است که کاربر نام کاربری خود را وارد می‌کند. پس از آن در مرحله احراز هویت، سیستم از کاربر می‌خواهد رمز عبور خود را وارد کند، تا تأیید او واقعاً همان شخصی است که با آن نام کاربری پیش از آن شناسایی شده است. در واقع شناسایی برای ثبت‌نام یک فرد در سیستم شماست، در حالی که احراز هویت نشان‌دهنده برای ورود و دسترسی دادن به فرد است.
فاکتورهای اصلی سیستم‌های شناسایی و احراز هویت
سیستم‌های احراز هویت می‌تواند بر اساس سه فاکتور اصلی طبقه‌بندی شوند:
چیزی که شما می‌دانید (Knowledge-based)
این فاکتور شامل اطلاعاتی است که فقط شما باید از آن آگاهی داشته باشید. معمول‌ترین مثال‌ها شامل رمزهای عبور و سوالات امنیتی است.
چیزی که شما دارید (Possession-based)
این فاکتور به دارایی‌های فیزیکی یا دیجیتال اشاره دارد که شما باید در اختیار داشته باشید. این می‌تواند شامل کارت‌های هوشمند، کدهای یک‌بار مصرف (OTP) یا سیم کارت باشد که برای دریافت کدهای تأیید به‌کار می‌رود.
چیزی که شما هستید (Biometric-based)
این فاکتور به ویژگی‌های بیومتریک فرد، مانند اثر انگشت، تشخیص چهره یا صدای فرد اشاره دارد. این نوع احراز هویت بستگی به خصوصیات منحصر به فرد فرد دارد که به سادگی قابل تقلید نیست.
این سه فاکتور به‌طور جداگانه به استفاده می‌شوند، اما ترکیب آنها می‌تواند امنیت بیشتری فراهم کند که در ادامه مطلب به آن اشاره می‌کنیم:
احراز هویت چند فاکتوری
احراز هویت چندفاکتوری (Multi-Factor Authentication – MFA) به استفاده همزمان از دو یا چند فاکتور اشاره دارد تا هویت کاربر تأیید شود. این روش به طور چشمگیری امنیت را افزایش می‌دهد زیرا حتی اگر یکی از فاکتورها به خطر بیفتد و انتشار یابد، از اطلاعات دیگر برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز استفاده می‌شود.
به‌عنوان مثال، کاربری ممکن است برای ورود به حساب کاربری خود ابتدا نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کند (فاکتور اول)، سپس یک کد ارسال شده به تلفن همراهش (فاکتور دوم) را وارد کند. با انجام این مراحل احتمال دسترسی غیرمجاز به حساب کاربری به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
امروزه بسیاری از شرکت‌ها، به‌ویژه در زمینه‌های حساس مانند بانکداری و بهداشت و درمان، از سیستم‌های احراز هویت چندفاکتوری استفاده می‌کنند. این روش به عنوان یکی از بهترین شیوه‌ها در محافظت از اطلاعات شخصی و مالی در دنیای دیجیتال شناخته می‌شود.
احراز هویت یکی از عناصر اساسی در دنیای فناوری اطلاعات به شمار می‌آید و برای تأمین امنیت اطلاعات کاربران و سیستم‌ها ضروری است. درک دقیق این مفهوم و تفاوت‌های آن با شناسایی می‌تواند به کاربران کمک کند تا در محیط‌های دیجیتال با آگاهی بیشتری عمل کنند. همچنین به استفاده از احراز هویت چندفاکتوری پرداختیم که می‌تواند به افزایش امنیت در برابر تهدیدات سایبری کمک کند.
