کنترل دسترسی مبتنی بر سیاست (PBAC – Policy-Based Access Control) یکی از روش‌های پیشرفته در امنیت اطلاعات است که به سازمان‌ها اجازه می‌دهد دسترسی کاربران را بر اساس مجموعه‌ای از قوانین و سیاست‌های از پیش تعریف‌شده مدیریت کنند. برخلاف مدل‌های سنتی مانند RBAC (کنترل دسترسی مبتنی بر نقش) در PBAC تصمیم‌گیری‌های مربوط به دسترسی به شرایط، محتوا و سیاست‌های سازمانی وابسته است.

PBAC  چیست؟

Policy-Based Access Control یک مدل پیشرفته برای مدیریت دسترسی کاربران به منابع دیجیتال است که بر سیاست‌های تعریف‌شده توسط سازمان متکی است. در این روش به‌جای تخصیص دسترسی صرفاً بر اساس نقش کاربر قوانین و شرایط خاصی تعیین می‌شوند که در صورت مطابقت، مجوز دسترسی صادر می‌شود. این سیاست‌ها می‌توانند بر اساس نوع کاربر، مکان، زمان، سطح حساسیت داده‌ها و سایر شرایط امنیتی تنظیم شوند.

PBAC به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و امنیت بیشتر، در محیط‌های پیچیده و پویا مانند سازمان‌های بزرگ، سیستم‌های ابری و زیرساخت‌های حیاتی به‌طور گسترده استفاده می‌شود. این مدل به سازمان‌ها کمک می‌کند تا دسترسی کاربران را به‌صورت دقیق و پویا مدیریت کنند و از تهدیداتی مانند دسترسی غیرمجاز، حملات داخلی و نشت اطلاعات جلوگیری کنند. به همین دلیلPBAC  به‌عنوان یکی از راهکارهای کلیدی در مدیریت هویت و امنیت سایبری شناخته می‌شود.

اجزای اصلی PBAC

• سیاست‌ها (Policies)

در مدل PBAC سیاست‌ها مجموعه‌ای از قوانین و شرایط هستند که تعیین می‌کنند چه کسی، تحت چه شرایطی، به کدام منابع دسترسی داشته باشد. این سیاست‌ها معمولاً بر اساس معیارهایی مانند نقش کاربر، نوع داده، زمان درخواست و سطح امنیتی سیستم تعریف می‌شوند. سازمان‌ها می‌توانند این سیاست‌ها را برای افزایش امنیت و کنترل دقیق‌تر دسترسی‌ها تنظیم کنند.

• موتور تصمیم‌گیری (PDP – Policy Decision Point)

موتور تصمیم‌گیری بخشی از سیستم PBAC است که هنگام درخواست دسترسی، سیاست‌های تعریف‌شده را بررسی می‌کند و تصمیم می‌گیرد که آیا کاربر مجاز به دسترسی به منبع موردنظر هست یا نه. این تصمیم بر اساس اطلاعات دریافتی از کاربر، شرایط فعلی و سیاست‌های اعمال‌شده اتخاذ می‌شود و سپس به بخش اجرای سیاست ارسال می‌گردد.

• موتور اجرای سیاست (PEP – Policy Enforcement Point)

این بخش وظیفه اجرای تصمیمات گرفته‌شده توسط موتور تصمیم‌گیری را بر عهده دارد. اگر PDP مجوز دسترسی را تأیید کند، PEP درخواست را اجرا می‌کند و در غیر این صورت، دسترسی را مسدود می‌کند. این بخش معمولاً در سیستم‌های کنترل دسترسی، دروازه‌های امنیتی و فایروال‌ها پیاده‌سازی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که فقط کاربران مجاز به منابع حساس دسترسی دارند.

• اطلاعات و شرایط دسترسی

برای اجرای سیاست‌های پویا PBAC به اطلاعاتی مانند مشخصات کاربر، ویژگی‌های منبع درخواستی و شرایط محیطی نیاز دارد. این اطلاعات ممکن است شامل موقعیت جغرافیایی، نوع دستگاه، سطح حساسیت داده و زمان درخواست باشد. این ویژگی‌ها به PBAC کمک می‌کنند تا تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تری بر اساس وضعیت فعلی سیستم و سیاست‌های امنیتی انجام دهد.

مقایسه PBAC با RBAC

کنترل دسترسی مبتنی بر سیاست (PBAC) و کنترل دسترسی مبتنی بر نقش (RBAC) دو مدل رایج برای مدیریت دسترسی کاربران به منابع دیجیتال هستند، اما تفاوت‌های اساسی در نحوه عملکرد آن‌ها وجود دارد. در RBAC دسترسی کاربران بر اساس نقش‌هایی از پیش تعریف‌شده مشخص می‌شود. به‌عنوان‌مثال یک کارمند بخش مالی ممکن است دسترسی خاصی به اسناد مالی داشته باشد، اما اگر نقش او تغییر کند، دسترسی‌هایش نیز تغییر خواهند کرد. این روش ساختاریافته و ساده است، اما در محیط‌های پویا و پیچیده، انعطاف‌پذیری لازم را ندارد.

در مقابل PBAC از سیاست‌های پویا و قوانین مشخص برای تعیین سطح دسترسی استفاده می‌کند. این مدل به شرایط محیطی، ویژگی‌های کاربر و حساسیت داده‌ها وابسته است و کنترل دقیق‌تری نسبت به RBAC فراهم می‌کند. به‌عنوان‌مثال، یک کارمند ممکن است تنها در ساعات اداری و از طریق شبکه داخلی به اطلاعات مالی دسترسی داشته باشد. این قابلیت باعث می‌شود PBAC برای سازمان‌های بزرگ، سیستم‌های ابری و محیط‌های با سطح امنیت بالا مناسب‌تر باشد.